کتاب «اندیشه ترقی و حکومت قانون در عصر سپهسالار» اثر فریدون آدمیت، از مهم‌ترین و پرارجاع‌ترین آثار در حوزه‌ی تاریخ اندیشه‌ی سیاسی ایران در عصر قاجار به شمار می‌رود. این اثر در ادامه‌ی پروژه‌ی فکری آدمیت برای بازخوانی اندیشه‌های تجددخواهی و نوسازی در ایران قاجاری (میان سال‌های ۱۲۷۵ تا ۱۲۹۷ قمری، یعنی پیش از مشروطیت) نوشته شده و تمرکز آن بر دوران صدارت میرزا حسین‌خان سپهسالار است.
این کتاب که نخستین بار در سال ۱۳۵۱ منتشر شد، پنجمین اثر آدمیت درباره‌ی ریشه‌های فکری نهضت مشروطیت محسوب می‌شود. او انتشار این مجموعه را از سال ۱۳۴۰ با کتاب «فکر آزادی و مقدمه‌ی نهضت مشروطیت» آغاز کرد و در ادامه با آثاری چون «اندیشه‌های میرزا فتحعلی آخوندزاده» و «اندیشه‌های طالبوف تبریزی» مسیر پژوهش‌های خود را پی گرفت.
همانطور که فریدون آدمیت نوشته، این کتاب فقط «سرگذشت زندگانی میرزا حسین خان سپهسالار نیست و محدود به دوران زمامداری او هم نیست بلکه تحقیق در جریان تاریخی است در دوره ای که میرزا حسین خان به عنوان سفیر تجددطلب و وزیر اصلاحگر نماینده شاخص آن بود.»
از ویژگی‌های برجسته‌ی کتاب، روش تحقیق آن در تاریخ‌نگاری است؛ روشی که می‌توان آن را «تاریخ‌نگاری تحلیلی» نامید. با این حال، منتقدان بر این باورند که غلبه‌ی تحلیل و بازنگری فلسفی در اثر، گاه خواننده را از پیگیری جزئیات وقایع تاریخی بازمی‌دارد.
مطابق شیوه‌ی همیشگی آدمیت، کتاب با طرح پیش‌زمینه‌ای نظری از اندیشه‌های سیاسی آن دوره آغاز می‌شود. او در این بخش هم‌سویی خود را با آزادی‌خواهی، عدالت‌طلبی و خردگرایی متفکران عصر قاجار آشکار می‌سازد.
از خلال سطور کتاب می‌توان دریافت که آدمیت برای نقش متفکران در جامعه اهمیتی ویژه قائل است. او تحولات مهم تاریخ معاصر ایران را نتیجه‌ی اصلاحات فکری تدریجی می‌داند؛ اصلاحاتی که از عصر میرزا تقی‌خان امیرکبیر با تأسیس مدارسی چون دارالفنون و انتشار روزنامه آغاز شد و در دوران سپهسالار ادامه یافت. در این اثر، روند تغییرات بنیادین در نظام آموزشی و تربیتی دوره‌ی سپهسالار با دقت ترسیم شده و آثار علمی، فلسفی و ادبی برجسته‌ای که به قلم اندیشمندانی چون میرزا ملکم‌خان، اعتضادالسلطنه و دیگر نویسندگان نگاشته یا ترجمه شد، مورد ارزیابی قرار گرفته است.
      

        استفان گروس، نویسنده‌ی بریتانیایی:
این کتاب نه تنها یک مرور کلی از مباحث و ایده‌های اصلی آیزایا برلین ارائه می‌دهد، بلکه به ما این امکان را می‌دهد تا پیشرفت و ارتباط این ایده‌ها را در زمینه‌ی شخصیت وی درک کنیم.


کتاب «چهار مقاله دربار‌ه‌ی آزادی» ترجمه‌ای است از آثار فیلسوف برجسته‌ی لیبرال، آیزایا برلین، که توسط محمدعلی موحد با دقت و ظرافتی مثال‌زدنی به فارسی برگردانده شده و انتشارات خوارزمی آن را منتشر کرده است. این کتاب یکی از مهم‌ترین منابع در حوزه‌ی فلسفه‌ی سیاسی و اندیشه‌ی آزادی است که در چهار مقاله‌ی مستقل و یک مقدمه‌ی طولانی، به بررسی ابعاد مختلف آزادی، تاریخ اندیشه‌ی لیبرالیسم و چالش‌های آن در دنیای مدرن می‌پردازد. 
مقالات این کتاب طی حدود ۱۰ سال به‌صورت جداگانه، نوشته و منتشر شده و در اواخر دهه‌ی ۱۹۶۰ توسط برلین به صورت یک کتاب واحد درآمده‌اند.
نخستین مقاله یعنی «عقاید سیاسی در قرن بیستم» در سال ۱۹۴۹ نوشته شد و برلین در آن به بررسی تاریخی مفهوم آزادی می‌پردازد. مقاله‌ی دوم « ناگزیری تاریخ» به صورت خطابه در سال ۱۹۵۳ در مدرسه علوم اقتصادی و سیاسی لندن ایراد و متعاقباً از سوی مؤسسه انتشارات دانشگاه اکسفورد چاپ و منتشر شد. برلین در این مقاله به تبیین و نقد نظریه‌های تاریخی درباره‌ی مفاهیمی همچون قانون، جبر، آزادی و... می‌پردازد. مقاله‌ی سوم، مشهورترین مقاله‌ی برلین، که درباره‌ی آزادی مثبت و منفی است و اظهارنظرها و بگومگوهای زیادی را در بین بسیاری از متفکران معاصر به دنبال داشته، در سال ۱۹۵۸ایراد و بعدا به صورت مقاله منتشر شد. در این مقاله‌، «مفاهیم دوگانۀ آزادی» تبیین شده است. مؤلف در سال ۱۹۶۹ (۱۳۵۰)، این سه مقاله را همراه با مقاله‌ی چهارم درباره‌ی جان استوارت میل (انتشار در ۱۹۵۹) که متن سخنرانی برلین در مراسم بزرگداشت این فیلسوف انگلیسی‌تبار است به صورت کتاب چاپ کرد و این کتاب در سال ۱۳۶۸ به فارسی ترجمه شد.
علاوه‌بر متن کتاب، مقدمه‌ی استاد محمدعلی موحد بسیار ارزشمند و نغز و حاوی خلاصه‌ی آراء و افکار آیزایا برلین است و مقدمه‌ی خود برلین نیز (که در آن پاسخ منتقدان مقالاتش را داده) جذاب و خواندنی است.
      

        سیمین دانشور، مترجم کتاب:
داستان‌های «هاثورن» را نمی‌توان به شتاب و سرسری خواند. زیرا این نویسنده همیشه ابتدا جو و محیط لازم را ایجاد می‌کند و آنگاه گفتنی‌های خود را باز می‌گوید. راه‌ داستان‌های او راهی مه آلود و پر شکوه است و فقط کوره راه روشنی موجود است که خواننده را هدایت می‌کند. انشای هاثورن نمونه انشای متکلف و زیبای ادبیات کلاسیک است.

 کتاب «داغ ننگ» یا با نام اصلی آن (The Scarlet Letter) اثر ناتانیل هاثورن، یک شاهکار ادبی است که در بستری تاریخی، فلسفی و عاشقانه نوشته شده است. این رمان در سال ۱۸۵۰ منتشر شده و داستان آن در قرن هفدهم میلادی در بوستون می‌گذرد. در این زمان بوستون زیر سلطه پیوریتانیسم قرار دارد که یک فرقه مذهبی است. داستان این رمان، درباره زنی به نام «هستر پراین» است که سعی دارد با قضاوت‌های جامعه مذهبی و سختگیرانه آن دوره مبارزه کند. هاثورن در این اثر، تعصبات مذهبی، فرقه‌گرایی و نفاق اجتماعی را به تصویر کشیده و به شکل خیره‌کننده‌ای از نمادها استفاده کرده است. حرف (A) که هستر مجبور است آن را روی سینه لباسش بیندازد و در میدان شهر بایستد، نه فقط نشان گناه، بلکه استعاره‌ای از قضاوت جامعه است. هاثورن به شکلی شاعرانه و در عین حال ترسناک، نشان می‌دهد که چگونه شرم و گناه می‌توانند به همان اندازه که ویران‌گر باشند، به ابزاری برای رشد معنوی انسان تبدیل شوند.
فضای این رمان بسیار سنگین و رازآلود است. نویسنده با تعریف از جنگل‌های اطراف بوستون و مکان‌های بسته‌ای مانند زندان، کاملا حس خفقان و تنهایی افراد این جامعه را به خواننده القا می‌کند. این فضاها استعاره‌ای از فاصله میان جامعه متعصب و دنیای آزاد درون هستر هستند.
      

        علی دهباشی، سردبیر مجله بخارا:
 «آشنایی ما با پولاک مرهون همت استاد کیکاووس جهانداری است. وی کتاب «سفرنامه‌ پولاک» یا کتاب «ایران و ایرانیان» را از زبان آلمانی به فارسی ترجمه کرد که در سال ۱۳۶۱ توسط انتشارات خوارزمی منتشر شد».

«سفرنامه‌ پولاک» یکی از منابع ارزشمند درباره ایران و ایرانیان در دوره قاجار است که توسط «یاکوب ادوارد پولاک»، پزشک و محقق اتریشی، نوشته شده است. او در فاصله‌ی سال‌های ۱۸۵۱ تا ۱۸۶۰ میلادی پس از ترور میرزا تقی‌خان امیرکبیر در ایران زندگی کرد و به‌عنوان پزشک دربار ناصرالدین‌شاه و استاد دارالفنون فعالیت داشت. پس از ۹ سال زندگی در ایران، به وطن بازگشت و به یادگاری از خود کتابی درباره ایران مشهور به «ایران و ایرانیان» نوشت.
این کتاب که با عنوان اصلی «Persien. Das Land und seine Bewohner» (ایران، سرزمین و ساکنانش) در سال ۱۸۶۵ میلادی منتشر شد، تصویری جامع از اوضاع اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و پزشکی ایران در آن دوران ارائه می‌دهد. کتاب در دو بخش تنظیم شده است؛ بخش نخست که یازده فصل است، به زندگانى اجتماعى ایرانیان و بخش دوم در دوازده فصل به تاریخ اقتصادى، نظام سیاسى و سرانجام علوم پزشکى در ایران اختصاص دارد. پولاک در این کتاب تصویر تمام‌نمایى از جامعه، اقتصاد و سیاست ایران در دهه‌ی نخستین سلطنت ناصرالدین شاه ارائه مى‌دهد و هر یک از فصل‌هاى کتاب حاوى نکات بسیار و مشاهدات تاریخى و اجتماعى با ارزش است.
سفرنامه‌ پولاک پس از سال‌ها، همچنان یکی از معتبرترین منابع برای شناخت ایران در دوره قاجار محسوب می‌شود و برای علاقه‌مندان به تاریخ، مردم‌شناسی و پزشکی سنتی ایران، منبع باارزشی است. پولاک، برخلاف برخی دیگر از سیاحان غربی، نگاهی بی‌طرفانه و علمی به ایران داشته و تلاش کرده توصیفات خود را بر اساس مشاهده و تجربه مستقیم ارائه دهد. این کتاب توسط «کیکاووس جهانداری» به فارسی ترجمه و در سال ۱۳۶۱  توسط انتشارات خوارزمی منتشر شد و از همان زمان به‌عنوان منبعی مهم برای پژوهشگران تاریخ و فرهنگ ایران مورد استفاده قرار گرفت.
      

        کتاب «خدایگان و بنده» در اصل یک کتاب مستقل نیست و در واقع بخشی از کتاب «پدیده‌‌شناسی / پدیدارشناسی روح» یا «پدیده‌شناسی / پدیدارشناسی ذهن» اثر هگل است که توسط حمید عنایت از اصل کتاب هگل انتخاب و به صورت کتابی مجزا ترجمه شده است. خدایگان و بنده کتابی کوچک با محتوایی پیچیده است. این کتاب ۷۷ صفحه دارد که از این حجم، ۲۴ صفحه‌اش به پیشگفتار مترجم اختصاص یافته است. حمید عنایت در این بخش به توضیح درباره‌ کتاب پدیده‌شناسی روح و اهمیت بخش خدایگان و بنده از این کتاب می‌پردازد و نظریات هگل را در این بخش توصیف می‌کند. پدیده‌شناسی روح اثر فریدریش هگل یکی از آثار مهم و پیچیده در فلسفه غرب است که در سال ۱۸۰۷ منتشر شد. این کتاب دو بخش کلی دارد. در بخش اول که نزدیک به یک چهارم کتاب است، هگل از مراحل سیر تکامل ذهن انسان، قطع نظر از رابطه‌ آن با جامعه و مقام آن در سیر تاریخی زندگی انسان سخن می‌گوید و در باقی کتاب، وضع انسان را در رابطه‌اش با جامعه و تاریخ بررسی می‌کند. خدایگان و بنده بخشی از قسمت دوم این کتاب است. هگل در این بخش از دو مفهوم به نام‌های خدایگان و بنده سخن می‌گوید و آن‌ها را به شکل‌های مختلف تعریف و توصیف می‌کند. او برقراری رابطه میان ارباب و بنده را نخستین مرحلۀ سیر تاریخی اندیشه و زندگی اجتماعی بشر می‌داند و معتقد است که با تحول همین مرحله، ذهن بشر به سوی خودآگاهی پیش می‌رود و سرانجام به عقل می‌رسد. به عقیدۀ هگل، خدایگان نماینده قدرت و تسلط است و به ظاهر دارای استقلال و آزادی است و از نظر اجتماعی و مادی بر بنده تسلط دارد. اما این تسلط، در واقعیت او را در وضعیت خاصی از عدم خودآگاهی و وابستگی قرار می‌دهد. یعنی در حالی که بنده از طریق کار و تلاش به خودآگاهی دست می‌یابد، خدایگان به دلیل اتکاء به تسلط و قدرت خود، خود آگاهی واقعی ندارد.
      

        * هربرت ارینگ (منتقد برجسته آلمانی)
پس از اولین اجراى نمایشنامه «صدای طبل در شب» نوشت:« نویسنده بیست و چهارساله، برتولت برشت، یک شبه چهره ادبى آلمان را دگرگون کرده است.» 

کتاب «بعل، در جنگل شهر، صدای طبل در شب » مجموعه‌ای از سه نمایشنامه از برتولت برشت است که در قالب یک کتاب به چاپ رسیده و به عنوان اثری پیشگام در تئاتر مدرن شناخته می‌شود که نه‌تنها مسائل انسانی و اجتماعی را نقد می‌کند بلکه سبک و فرم روایت آن بسیار نوآورانه است.
-	«بعل»، اولین نمایشنامه‌ برشت در سال ۱۹۱۸ و زمانی که او ۲۰ ساله بود نوشته شده است. این نمایشنامه داستان شاعری است که رک و صریح در برابر هنجارهای اخلاقی و اجتماعی شورش می‌کند.
-	«صدای طبل در شب» در سال ۱۹۱۹ نوشته شده و تصویری تلخ از جهان پس از جنگ جهانی اول را نشان می دهد. 
-	«در جنگل شهر» نیز در در سال ۱۹۲۱ نوشته شده و داستان یک مبارزه بی‌علت است. مبارزه بی‌دلیل بازرگانی ثروتمند با کارمند یک کتاب فروشی در شیکاگو، قبل از جنگ جهانی اول. این نمایشنامه نوعی نقد دنیای سرمایه‌داری و انزوای انسان در جهان مدرن است. 

در این سه اثر به وضوح می‌شود تکامل هنری برشت را دید. مثلا در داستان «بعل» که اولین نمایشی اوست، برشت شدیدا تحت تاثیر مکتب اکسپرسیونیسم است. این اثر با استفاده از زبانی شاعرانه و در عین حال لحنی پرخاشگرانه و تصاویری اغراق شده شورش و عصیان یک فرد نسبت به هنجارهای اجتماعی و اخلاقی را نشان می‌دهد. این نمایشنامه از نظر فرم و محتوا بیشتر به نمایش‌های اروپای قرن بیستم، جایی که احساسات بسیار مورد توجه قرار می‌گرفتند، نزدیک است. در حالی که در «صدای طبل در شب» و «جنگل شهر» برشت کم کم از این سبک فاصله می‌گیرد و به سمت سبکی می‌رود که بعدها به عنوان «تئاتر حماسی» شناخته می‌شود.
این تکامل دید و تحول نگرش برشت نشانه عبور او از نمایشنامه‌های احساسی و روان‌شناختی است. این گذار نه تنها سبکی نوآورانه را معرفی کرد، بلکه بنیان‌گذار دیدگاه هنری او درباره رسالت و کارکرد اجتماعی تئاتر بود. دیدگاه هنری او درباره تئاتر یک دیدگاه خاص بود. از نظر او رسالت تئاتر فرای چیزی است که همه فکر می‌کنند. او برای تئاتر رسالتی اجتماعی قائل بود. برتولت برشت معتقد بود که هدف هنر، به ویژه تئاتر، ایجاد تفکر عقلانی و نگرشی انتقادی به زندگی است. او باور داشت که تماشاگر با دیدن تئاتر باید از احساس عبور کند و به تفکر برسد. به همین دلیل، در تئاتر برشت، تماشاگر نقش فعالی دارد و صرفا منفعل نیست. 
یکی از ویژگی‌های کلیدی این سه اثر، تلاش نویسنده برای فاصله‌گذاری است. به این معنا که او از غرق شدن مخاطب در احساسات جلوگیری می‌کند  و آن‌ها را وادار می‌کند تا با دیدی نقادانه و پرسشگر به مسائل اجتماعی و انسانی نگاه کند.
      

        * آلبر کامو - نویسنده، فیلسوف و روزنامه‌نگار فرانسوی - الجزایری:
زوربا نمایشی است از آن‌چه ما می‌توانیم باشیم اگر قیدهای بی‌فایده را کنار بگذاریم و با تمام وجود زندگی کنیم.

کتاب زوربای یونانی نوشته‌ی نیکوس کازانتزاکیس، نویسنده و شاعر یونانی، اولین بار در سال 1946،  یک سال بعد از پایان جنگ جهانی دوم، منتشر شد. کتاب روایت دوستی مردی جوان و پیرمرد 60 ساله‌ای پرشور و بی‌پروا است. شاید بتوان نام دیگر این کتاب را «در ستایش زندگی» گذاشت، همانطور که شخصیت اصلی آن، زوربا، سرشار از شور زندگی است. او زندگی را با تمام رنج‌هایش پذیرفته و هر لحظه از آن را با هیجان زندگی می‌کند یا بهتر است این‌طور بگوییم که زوربا به جای فکر کردن به چرایی زندگی، زندگی را به صورت تمام و کمال تجربه می‌کند. همه‌ی ما این جمله را شنیده‌ایم که باید در «لحظه» زندگی کرد؛ زوربا مصداق بارز این پند است و انسان را به رهایی از قید و بندها و غرق شدن در لحظه دعوت می‌کند. 
در مقابل این پیرمرد 60 ساله، راوی داستان قرار دارد که او را با نام «ارباب» می‌شناسیم. ارباب، روشنفکری اهل مطالعه است که تفکری کاملا برعکس زوربا دارد. او فلسفه‌های بسیاری را مطالعه کرده و درگیر مسائل و پرسش‌های عمیق در مورد زندگی است. زوربا در طول داستان سعی دارد به صورت تجربی به او بیاموزد که زندگی واقعی خارج از نظریه و دیدگاه و تفکرات خاص است. او با کلمات ساده و رفتارهای سرشار از انرژی‌اش، فلسفه‌ی خاص خود را از زندگی و مرگ به نمایش می‌گذارد و نشان می‌دهد که درک عمیق از زندگی تنها در تجربه کردن آن نهفته است. 
شخصیت زوربا، یک شخصیت واقعی است که کازانتزاکیس در جوانی و در جریان راه اندازی یک معدن با او آشنا شد، از او درس زندگی گرفت و تا پایان عمر زوربا با او ارتباط داشت و هرگز او را از یاد نبرد.