**چه عجیب است که انسان همیشه یکسان و تغییرناپذیر است؛
بد هیچ‌گاه جز بد نخواهد کرد و نیک نیز همیشه نیک خواهد ماند. این تفاوت میان نیک و بد در چیست؟ موروثی است یا نتیجه‌ی تربیت؟**

هر بار که یکی از تراژدی‌های یونان را می‌خوانم، فکر می‌کنم همین اثر زیباترین است؛ اما با خواندن نمایشنامه‌ی بعدی درمی‌یابم که هر کدام زیبایی خاص خود را دارند.

در تراژدی‌های اوریپید، مرز باریکی میان عدالت و انتقام وجود دارد که استادانه به تصویر کشیده شده‌اند؛ فارغ از این‌که این عدالت‌خواهی درست یا نادرست باشد یا در پایان پیامدی مثبت یا منفی داشته باشد.
در چند نمایشنامه‌ی اخیر دیدیم هرجا بی‌عدالتی رخ داد و شخصیت‌ها در شرایط بحرانی قرار گرفتند، خود به اجرای عدالت برمی‌خیزند و در این مسیر ارزش‌های اخلاقی و انسانی دگرگون می‌شود؛ نمونه‌اش «الکترا»، «مده‌آ» و «اورستس».
آنچه در همه‌ی این آثار بیش از همه توجه مرا به خود جلب کرده است این پرسش‌هاست که آیا انتقام همیشه راهگشا است؟
 آیا زخم‌های روانی و اجتماعی با انتقام درمان می‌شوند؟
 ظرفیت انسان‌ها برای تحمل خشم،ظلم و بی‌عدالتی واقعاً تا کجاست؟

نکته‌ی برجسته‌ای که در آثار اوریپید دوست دارم این است که زنان در آن‌ها منفعل نیستند. در این تراژدی نیز، هکوب شخصیتی سخنور و استدلال‌گر دارد که با قدرت بیانش هم احساساتش را بیان می‌کند و هم با افکار و عقایدش بر دیگران اثر می‌گذارد، هرچند در انتها نتیجه‌ی مطلوبی به دست نمی‌آورد....
      

        شاید یکی از زیباترین جمله‌هایی که در پادکست‌ها شنیده‌ام و در ذهنم ماندگار شده، این گفته‌ی یونگ باشد:

**زنانگی چیزی بیشتر از مونث بودن است.**

وقتی به رفتارها، روابط و آموزش‌های سطحی و جنسیتی این روزها نگاه می‌کنم، معنای این جمله برایم روشن‌تر می‌شود.

برای من، از همان ابتدا جذابیتِ کتاب یک عمر کار در شجاعت نویسنده بود؛ شجاعتی در به زبان آوردن حقایقی از تجربه‌ی مادر شدن ـ حقیقت‌هایی که بسیاری یا از گفتنش می‌ترسند، یا آن را صرفاً بخشی طبیعی و بدیهی از زن بودن به حساب می‌آوردند.

همان مقدمه‌ی کتاب کافی بود تا یاد جمله‌ی یونگ بیفتم و برای خودم اینطور تعبیر کنم: زن بودن چیزی جدا و فراتر از مادر شدن است.

مادری یکی از بی‌شمار ظرفیت‌های انسانی یک زن است؛ همانند عشق ورزیدن، اندیشیدن… یا انتخاب کردن. اما هرگز آن را به‌عنوان تکه‌ای برای تکمیلِ هویتِ یک زن نمی‌پذیرم.

به‌عنوان مادری که آگاهانه این نقش را انتخاب کرده‌ام، در میان صفحات کتاب خودم و خستگی‌هایم را دیدم؛ خستگی‌ها و در عین حال عشقی که همچنان در منِ مادر جریان دارد. با این همه، با ریچل کاسک هم‌عقیده‌ام که مادر شدن تجربه‌ای‌ست برای یک زن، نه همه‌ی او؛ نه تکمیل‌کننده‌ی هویت او.

به گفته‌ی خودش: «او در این کتاب فقط راستش را گفته است، همین!»
صد البته که همه‌ی مادرها با این کتاب همذات پنداری نخواهند کرد؛ زیرا تجربه‌ی یکسانی ندارند…

و در آخر

زنانگی، نه در مادر شدن و نه صرفاً در مونث بودن خلاصه نمی‌شود؛ بلکه جوهره‌ای‌ست که زن را فراتر از هر نقشِ تحمیل‌شده‌ای تعریف می‌کند.


      

        داستانی ساده و روان به دور از هر گونه هیجان و باور پذیری  منطقی در خواننده. شروع خوبی داشت اما در ادامه به اون پختگی شخصیتها و روندِ یک داستان قوی نرسید....
      

        سازمان بهداشت جهانی چند سال پیش فیلم کوتاهی با عنوان I had a black dog منتشر کرد تا افسردگی را ساده‌تر توضیح دهد. بعد از آن، اصطلاح «سگ سیاه افسردگی» بسیار مشهور و به نمادی برای افسردگی تبدیل شد.
وقتی "زندگی واقعی" با آن شوک تلخ آغاز شد، حضور همیشگی «کفتار» مرا ناخودآگاه به یاد همان سگ سیاه انداخت و شروع کردم به پیدا کردن شباهت‌هایی میان این دو حیوانِ تاریک و مزاحم. 
هر دو حضوری دائمی دارند، چه در خانه و چه در ذهن ؛ هر دو نماد ترس و تاریکی‌اند و نشانی از نبودِ آرامشِ واقعی در زندگی.

با این حال، تفاوت‌هایی هم میانشان بود؛ سگ سیاه افسردگی بیشتر به تجربه‌ای فردی شباهت دارد، اما «کفتار» نمادی بود از اتفاقاتی که زندگی، خانواده و اطرافیان بر دوش راوی گذاشته‌ بودند. پرسشی که برای من وجود داشت این بود که آیا راوی در پایان می‌تواند راهی برای مقابله با آن پیدا کند یا نه و در نهایت به پذیرش ‌می‌رسد؟!

فارغ از خلاصه‌ی داستان، تمام شخصیت‌ها از دیدگاه روان‌شناختی قابل بررسی‌اند و هر کدام می‌توانند نمادی از یک تله‌ی شخصیتی یا بازتابی از وضعیت روانیِ حاکم بر بعضی خانواده‌ها باشند. برای من، سکوت مادر در برابر خشونت ــ سکوتی که به تداوم آن دامن می‌زد ــ و تأثیر مخرب این منفعل بودن بر روان کودکانش بسیار قابل توجه بود؛ به‌ویژه راه‌های متفاوتی که هر کدام از کودکان برای مقابله با این وضعیت برگزیده بودند.

زاویه‌ی دید راوی به اتفاقات اطراف و صداقتی که در بیان احساسات با خودش داشت از نظرم قابل توجه و گاهی حتی زیبا بود، همان‌طور که تاب‌آوری‌اش در برابر «کفتار». 
خواندن "زندگی واقعی" برای من از یک‌سو برشی بود از زندگی کودکی که با ترس، خشونت خانوادگی و آسیب روانی رشد می‌کند، و از سوی دیگر یادآور این نکته که یک اتفاق، حادثه یا آسیب روانی می‌تواند تا چه اندازه بر رشد سالم و آینده‌ی یک کودک اثر بگذارد...



      

        محتوای اصلی  کتاب این بود که یک نظام آموزشی زمانی موفق است که هر کودک را آنطور که هست ببیند و بر اساس استعداد و توانایی‌های خاص خودش به او فرصت رشد و شکوفایی دهد.از سوی دیگر محیط آموزشی نیز نباید محیطی خشک، صرفا جهت فعالیتهای درسی باشد بلکه آموزش در فضایی شاد و دوستانه بازدهی بهتر و بیشتری برای دانش‌آموختگان به همراه خواهد داشت.
      

        طوفان آن کشتی را خم میکند که بادبان‌هایش را سخت برافراشته‌اند،بادبانها را اندکی سست کن کشتی به جای خویش باز می‌گردد.خدایان و میرایان هر دو از خشمی که از حد بگذرد بیزارند...


تصویری متفاوت و تیره‌تر از اورستس! کسی‌ که نه یک قهرمان اسطوره‌ای، بلکه انسانی درمانده و گرفتار است.
تمرکز اوریپید در این نمایشنامه بر بحران اخلاقی و روانیِ پس از آن اقدام اورستس است.کشمکشی بین وظیفه و وجدان که از قضا تراژدی نیز بر همین تضاد استوار است.
در این نمایشنامه نیز ناتوانی انسان را در برابر تقدیر دیدیم! اورستس هر چه می‌کوشد باز در بند فرمان خدایان و مردم است با این حال امید به رهایی و بخشش، با وجود تمام رنجها همچنان پا برجاست...
این نکته را هم فراموش نکنیم که خشونت،خشونتِ بیشتری را به دنبال دارد.عمل اورستس به جای آرامش فقط آشفتگی و فجایع بعدی را به دنبال داشت...

      

        فوق العاده زیبا و خواندنی 
نگاهِ انتقادیِ اوریپید به موضوع "قربانی کردن انسان"...
و چه زیبا به نقدِ چند موضوع در این نمایشنامه پرداخته بود.
اولین مورد پوچی اخلاق در سیاست بود که حتی پدر حاضر است برای حفظ جایگاه خود دخترش را قربانی کند.
دومین مورد زیر سوال بردن خدایان است! آیا خدایانی با چنین درخواستِ پوچ و خودخواهانه‌ای لایق پرستش هستن؟!
و بخش زیبا و بحث برانگیز خود ایفی‌ژنی‌ست.تا اینجا و نمایشنامه‌هایی که خواندیم تسلیم سرنوشت شدن و جبر سرنوشت را در تمام آثار قبلی دیدیم در اینجا نیز اگر چه ایفی ژنی زنی منفعل نیست و در ابتدا به مخالفت با چنین تقدیری برمی‌خیزد اما سرانجام تسلیم می‌شود چه بصورت تحمیلی و چه به‌ خاطر نجات یونان...
 اوریپید در این اثر زیبا با به تصویر کشیدنِ تراژدیِ قربانی کردن انسان به این مطالب اشاره کرد: فرمان خدایان یا جان انسان؟! سرنوشتِ تحمیلی یا انتخابی؟! ارزشِ قدرت و جنگیدن در برابر کشتنِ بی‌گناهان؟!
پاسخ اوریپید به این سوالات اگر چه تلخ و تراژیک اما بسیار تامل برانگیز بود....
      

        «مده‌آ، تراژدی زنی‌ست در مرز عشق، جنون و عدالت ...جایی که عشق فرو می‌پاشد و عدالت خاموش می‌ماند خود دست  به  داوری می‌‌زند!.... روایتِ تلخِ عشقی که به انتقام بدل شد و از مرز انسانیت عبور کرد.

      

        حتی قوی‌ترین انسانها هم می‌شکنند،مهم نیست چقدر بزرگ باشی بلکه اینکه چطور با شکست ،تحقیر یا تغییر کنار می‌آیی،تو را تعریف میکند...
تمام نمایشنامه‌ها آموزنده و خواندنی بودند.در تراژدی آژاکس سوفوکل به زیبایی تضادی بین غرور و عقلانیت را به تصویر کشید...جایی که با خاکسپاری دشمن، اوجِ انسان‌گرایی بود....
در  الکترا دیدیم عدالت و انتقامی که بر اساس عقل و خرد نباشد تنها خشونتی‌ست به شکلی دیگر...در انتقام شاید حق با ما باشد اما آیا تنها راه همین است؟!...
و در نهایت پیامِ تراژدی فیلوکتتس وفاداری به اخلاق انسانی و نادیده نگرفتنِ رنجِ دیگران بود...
در نقد و تحلیل این آثار بسیار می‌توان گفت و شنید که دوستان حق مطلب را به زیبایی ادا کردند.پیشنهاد بنده نیز شنیدن پادکست "دراما" ست که خالی از لطف نخواهد بود.
      

        مثل دیگر کتاب‌های آلن دوباتن متنی ساده ،روان و قابل درک داشت.در ۵ فصل به توضیح درباره‌ی انواع احساساتِ ما در برخورد با دیگران  در محیطها و نقشهای مختلف پرداخته بود. همچنین نکات خوبی در باب رشد عاطفی و نحوه‌ی مدیریتِ مثبت آن  مطرح می‌کند.برای کسی که مطالعات تخصصی و حرفه‌ای تر در زمینه‌ی روانشناسی دارد، این کتاب شاید حرف چندان خاصی نداشته‌ باشد و بشود تنها به عنوانِ مروری ساده و سبک بر احساسات و حالات درونی‌مان به آن نگاه کرد،اما  برای دیگر دوستان مثل نشستن پای صحبت یک روانشناسِ صمیمی و خودمانی مفید خواهد بود.
      

        *یوکاستا: برای خدا حقیقت را رها کن،دانستن همیشه شفا بخش نیست!*

زیبایی ظاهری این نمایشنامه به یک طرف و لایه‌های روانشناختی و پنهان آن در طرف دیگر لذتبخش بودن آن را دو چندان کرده بود.

آیا واقعا نمی‌توان از سرنوشت گریخت؟حتی اگر بخواهیم و آگاهانه انتخاب کنیم؟
 ما اصلا اختیاری داریم یا فقط بازیچه‌ی سرنوشت هستیم؟! 
 از منظری دیگر،آیا دانستنِ حقیقت همیشه خوب است؟

در مورد این نمایشنامه‌ی زیبا و خواندنی حرف و سخن بسیار است چه از نظر ادبی و چه از نظر روانشناختی؛ اما به طور خلاصه عرض میکنم که جبر و اختیار در سرنوشت،تاثیر حقایق بر امور، اخلاقیاتِ فردی و مسئولیت پذیری....از جمله مواردی ست که در این نمایشنامه به آن پرداخته شده بود.برای درک بهتر و آشنایی با لایه‌های روانشناختی داستان،پادکست دلفی را به دوستان پیشنهاد میکنم که دکتر بابایی‌زاد نکات جالبی را از زوایایی دیگر آنجا ذکر میکنند.

آنچه از ادیپ،انتخابها و سرانجامش دیدیم این بود که حتی انتخابهای او در جهتِ عکسِ سرنوشت، او را دقیقا به همان سمت سوق داد...وجه اشتراکی که بین عملِ ادیپ و آگاممنون در آیسخولوس دیدیم یادآور این مطلب است که دانسته یا ندانسته راه گریزی از سرنوشت یا تقدیر نیست.

شخصیت ادیپ را در این نمایشنامه بسیار دوست داشتم. در ابتدا سعی کرد آگاهانه در خلافِ پیشینه‌ی کودکی و سرنوشتش قدم بردارد و در ادامه نیز با آگاهی از آن فاجعه و مسئولیت پذیری سعی کرد مطابق بر شرافتِ انسانی اش رفتار کند و خود را به تاوانی بابت گناهی از روی ناآگاهی محکوم کند.

از تم‌های مهمِ نمایشنامه"آگاهی"بود. مسیری که از ندانستن شروع شد و با آگاهی دردناکتر شد. ادیپ نیز بهای سنگینی بابت آن داد و تبدیل به قهرمانی تراژیک شد. این آگاهی "بایدی" بود ویرانگر...او ترجیح داد بداند و نابود شود تا در نادانی بماند.
اینجاست که باید پرسید آیا آگاهی از حقایق همیشه خوب است یا نه؟!
      

        امروز خیلی اتفاقی در بهخوان چشمم افتاد به این کتاب و رفتم به چند سال پیش،زمانی که این کتاب تازه چاپ شده بود و روی پیشخوان هر کتابفروشی بود و منهم مشتاق شدم به خوندن.مثل هر کتاب دیگه‌ای که چند سال از خوندنش گذشته باشه جزئیات در خاطرم نیست اما از اونجایی که عمیقا در من تاثیر گذاشته بود یک جمله از کتاب را خوب به یاد دارم.
ایشون نوشته بودن "" بعدها هرگز نتونستم به اون خونه و اون کوچه برگردم،چند بار تا سر کوچه رفتم اما گریه امانم نمیداد قدم از قدم بردارم ""(خونه‌ای که پیش از شهادت همسرشون در اونجا ساکن بودن)
گاهی وقتها... رفتن به بعضی مکانها... عجیب داغ دل آدم را تازه می‌کند...
      

        «اگر بتوانم در قلب یک انسان، گوشه‌ای تازه را به او بنمایانم، بیهوده نزیسته‌ام. موضوع خود زندگی است، نه شعف یا درد یا شادی یا ناشادی… نفرت به همان اندازه دوست‌داشتن خوب است، یک دشمن می‌تواند به خوبی یک دوست باشد… برای من هر روزی که می‌گذرد تفاوت دارد، و وقتی هشتاد سالم بشود، همچنان منتظر تجربه‌هایی خواهم بود که درون و بیرونم را دگرگون کند… می‌خواهم از هر لحظه زندگی که برایم باقی مانده، استفاده کنم.» 
      

        "کاتوره" در لغت به معنای سرگشتگی،حیرانی و حرکت از روی بی‌هدفی‌ست مفهومی که کاملا منطبق بر رفتار و احساسات شخصیتهای داستان بود.
شخصیتهای داستان افرادی شسته رفته،خوشحال و خوشبخت که هر روز با هدفی مشخص بیدار می‌شوند و برای زندگیِ هر چه بهتر تلاش می‌کنند نیستند.آنها اشخاصی هستند از دلِ واقعیتِ زندگی!
آدمهایی که هر چه تلاش می‌کنند باز هم یک جای کار می‌لنگد...اشتباه انتخاب میکنند و یا دست به انتخاباتی میزنند که حتی نمی‌دانند چرا!؟
متن کتاب ساده،روان و دلنشین است شاید یک دلیلش همان واقع‌گرایانه بودن داستان است اینکه نویسنده سعی نکرده‌ بود با سرپوش گذاشتن بر احساسات متناقض و سرگشتگی شخصیتهای داستان زندگی‌ای سراسر عشق و آرامش را به نمایش بگذارد.کتاب پر بود از جملاتِ کوتاه و ساده اما در بطن آن مفهومی و قابل تامل...

داستان در مورد زوج جوانی‌ست به نام‌های
 شایان و زرین با اختلاف سنی و تفاوتهای اخلاقی آشکار.شایان که در زندگی‌اش دچار نوعی سرگردانی و بی‌هدفی شده است کیف زنی را از سارقی پس‌ میگیرد بدون آنکه دلیل شفاف و واضحی برای این کار داشته باشد همین عمل باعث انجامِ حرکاتِ بی‌هدفِ بعدی در او می‌شود که پی‌رنگ اصلی داستان را شکل می‌دهد اما در واقع تنها ابزاریست برای نشان دادن درونیات،احساسات و درماندگی شخصیتهای آن....
      

        داستان درباره پانزده پسر بچه‌ست که در زمان جنگ به روستایی دور افتاده فرستاده و با رفتار بد روستائیان مواجه میشوند چرا که با شیوع بیماری طاعون ساکنین روستا به آنها مشکوک میشوند و باقی ماجراها...
نقطه قوت کتاب تصویرسازی قوی آن بود در مواجهه با مرگ ،گرسنگی،وحشت و فضای مخوفِ روستا 
 مفهوم اصلی داستان نیز نشان دادن تلاش انسان در شرایط سختِ زندگی و میل به بقا و امیدواری بود...