"قصهٔ آشنا"  مجموعه داستان کوتاهی از احمد محمود است که توسط انتشارات نگاه اولین بار در سال ۱۳۷۰ انتشار یافته است. این مجموعه شامل ۶ داستان است: قصه آشنا، جستجو. عصای پیر، ستون شکسته،سایه، خرکُش.

نوشتن راجع به مجموع داستان سخت است اما دو نکته از نظر محتوایی توجهم را جلب کرد:

۱. بیشتر داستان‌ها در مورد آدم‌های عادی یا آدم‌های به حاشیه رانده شده یا آسیب دیده یا رنج کشیده بود. به عبارت دیگر، هیچکدام از داستانها در مورد شخصیت‌هایی از طبقات بالای جامعه، ثروتمندان، قدرتمندان، افراد سرشناس، آدم‌های موفق از نظر اجتماعی یا علمی،  روشنفکران، نویسندگان یا حتی مبارزان سیاسی جدی نبود. شخصیت‌های اصلی قصه ها مردم عادی بودند و شاید همین نکته آن را تبدیل به "قصه آشنا" کرده بود.

۲.درد مثل ضربانی پیوسته از داستانی به داستان دیگر منتقل می‌شد و انگار یک نفس حبس شده و یک آه بیرون نیامده از سینه انتهای هر داستان وجود داشت. این حسی است که بعد خواندن بیشتر داستانها همراه من بود. 

نمی‌دانم چقدر روی جنبه‌های فرمی آثار محمود کار شده است. به نظر من او سبک و سیاق خاص خودش را در نوشتن دارد. مثلا استفاده به اندازه از زبان محلی ، تمایز لحن شخصیت‌ها، فضاسازی و تصویرسازی خوب، ضرباهنگ مناسب با محتوای اثر.

واقعا حظی که از بعضی بخش‌های داستان بخاطر نکات فرمی بردم برای خودم هم جالب بود مثلا ترکیب عبارات نماز همزمان با دستگیری یک مبارز در داستان "سایه" یا شیوه روایت داستان "جستجو" و …

در مجموع به نظر من کتاب خوبی بود و امیدوارم از او بیشتر بخوانم.
        

          مجموعه داستانی بود با توصیف‌ها و شخصیت پردازی‌های فوق العاده. این کتاب درس نویسندگی شخصیت پردازی و تصویرسازی است.
 داستان‌ها همه با مضمونی کلان نوشته شده بود اما دل را نمیزد. یک نکته مهم در این سه کتابی که از احمد محمود دیده‌ام نوشتن از مکان زندگانی خود نویسنده‌است. قطعا نویسنده‌ای که در شهر بزرگ و شلوغ زندگی نکرده سخت می‌تواند آن را به تصویر بکشد و بالعکس. این 
 ویژگی بزرگ آثار احمد محمود است.
        

          تقریبا هیچ کجای کتاب برام گیرا نبود همه چیز سطحی و ضعیف بود
        

          قصه‌ی آشنا مجموعه‌ای از چند داستان کوتاه در مورد مردم جنوب هست. مثل همیشه نوشتن در مورد داستانهای کوتاه برام سخته. توی داستانها صمیمیت و سادگی رو میشه حس کرد. یک جایی از یکی از داستانها میگه جریمه‌ی شاشیدن ۵ تاست کاش ۵۰۰۰ تا داشتم میشاشیدم به هزار جای این مملکت رضاخانی، به خودم گفتم لابد خیلیا اون ۵۰۰۰ تا رو داشتن و این کارو کردن که الان وضعیت ما اینه، البته که هنوزم دارن میکنن.ه
        

          مجموعه داستان های کوتاه با آمیخته ای از رنج آدمی در زندگی...
نکته جالب این اثر لهجه و فضاسازی متناسب با شهر و محل سکونت آدم ها بود
        

          من هرجا ردی از جنوب می‌بینم جادو می‌شم. تو کتاب‌ها، فیلم‌ها و تمام هنرها. اینه که الان مجبورم چهار ستاره بدم به مجموعه داستانی که سه تا هم کافیه واسه‌ش. و چقدر عبارات نیمه‌قدیمی/محلی دلچسبی داشت. باید جایی یادداشت کنم و یه وقت بگردم پی ریشه و سرانجام‌ش.
هر شش داستان این مجموعه خوب بودند ولی «جستجو» حال دیگری داشت.
        

          داستان های این مجموعه جزو آثار متاخر و پخته محمود به حساب می آیند.                                               
 1333 نوشتن را شروع کرد  و در 1382 فوت کرد. "قصه آشنا" در 1370 منتشر  شد. 
پس برای آغاز مطالعه آثار او نباید از این مجموعه شروع کرد. نباید حجم کم کتاب گولمان بزند .
 این را به تجربه می گویم . من دقیقا با این کتاب شروع کردم و در عین حال که از قلم محمود لذت بردم ، خیلی از داستان هایش را متوجه نشدم.به همین خاطر الان، یعنی یک سال بعد، آن را بازخوانی کردم .         
 در این یک سال از آثار محمود:
زمین سوخته ، غریبه ها و پسرک بومی ، زائری زیر باران ، دیدار و درخت انجیرمعابد را خواندم .
این بار هم  همه داستان ها را نفهمیدم اما نسبت به بار قبل پیشرفت چشمگیری داشتم .!
معتقدم دوباره باید کتاب را بازخوانی کنم ، شاید سال بعد یا شاید بعدتر.
این ها را برای این گفتم که بدانیم با چه پدیده ای روبرو هستیم.
درباره ی این کتاب و همچنین سبک نوشتن محمود حرف زیاد است اما در این یادداشت فقط کوتاه از کلیات نوشتار محمود در این اثر می گویم. 


محمود از جهتی مثل همینگوی می نویسد .  اصلا نمی گوید فقط نشان می دهد . برای فهماندن اینکه کسی پایش قطع شده ، نمی گوید یعقوب پاهایش از زیر زانو قطع شده اند. می نویسد : دامن دشداشه یعقوب، از زانو ، باد می خورَد _ خالی است.
                                                                             
                                                                               ***                                      

دیالوگ ها همه محاوره هستند و همین طور با شخصیتِ گوینده جور در می آیند. به عنوان مثال شخصیت عربی  توی داستانِ جستجو هست  که فارسی را  درست نمی تواند حرف بزند. و ما عرب بودن او را ازطریق این جور دیالوگ ها  می فهمیم.( مثلا می خواهد بگوید پس چرا گریه می کنی ؟ می گوید : بس چارا گریه می کنم ؟)

                                                                             ***

روایت اغلب داستان ها پیچیده است و تا دلت بخواهد پرش زمانی به عقب و جلو دارد و این پرش های زمانی بی دلیل نیستند و با جملات مرسوم و کلیشه ایِ "ناگهان یادش آمد" یا "به فکر گذشته افتاد" مشخص نمی شوند. قشنگی کار هم همین است.  این پرش ها دقیقا مثل سیر فکری انسان انجام می شوند . ما وقتی داریم به مطلبی فکر میکنیم همیشه وجهی از آن، فکرِ ما را به سمت چیز دیگری سوق می دهد که در نگاه اول شاید چندان ربطی به مطلب اولی نداشته باشد اما قطعا در یک وجه، یک شباهتی هر چند کوچک به مطلب اول دارد. مثلا ما درباره گردو فکر می کنیم . تصویرش به ذهنمان می آید بعد یاد گردی اش می افتیم و این گردی ما را به یاد توپ فوتبال می اندازد !.   پرش های روایی نیز در داستان های محمود اینگونه است.مثلا وقتی در جمله ای اسم شخصیتی می آید . ناگهان داستان می رود و از زاویه ی آن شخص داستان را روایت می کند و همین طور زمان نیز به فراخور نیاز به گذشته یا آینده تغییر می کند و این تغییر زاویه و زمان تنها با یک ( - ) مشخص می شود. 

                                                                               ***

بعضی وقت ها هم داستان کاملا در ذهن شخصیت می رود و اینجور قسمت ها با  {} مشخص می شود.       ( البته دقیقا این نیست ، همین اما صاف ! اسمش را نمی دانم در صفحه کلید من هم نیست !)
و این ذهنیت که می گویم ،  توصیف افکار شخصیت نیست بلکه خود آن هاست . مثلا اگر شخصیت یاد مردی  می افتد که در حال راه رفتن است در کوچه ای تاریک . محمود این را جوری می نویسند که انگار واقعا در حال وقوع است . (مثلا: مرد در کوچه ی بی نور می رود و بر می گردد ) بدین ترتیب انگار ما فیلم ذهنی شخصیت را می بینیم و بی واسطه با ذهنیاتش روبرو می شویم.
                                                                                       
                                                                             ***

 فضای داستان در تبعیت از اتفاقی که می خواهد بیفتد تغییر می کند.                                                              یعنی ضرباهنگ داستان تند می شود. مثلا در داستانِ جستجو،  پسری در حیاط خانه شان دوچرخه اش را برعکس گذاشته ، روغن کاری کرده و دارد با دست پایدونش را می چرخاند و چرخ همین طور تند و تندتر می رود تا چرخ به نهایت سرعت می رسد  و در طبقه بالا نارنجکی منفجر می شود . این ابتکاری ست که حتی اسمش را هم نمی دانم اما می دانم خیلی هنرمندانه است که هیچ کدام از اجزای داستان بیکار نباشند و همه به هم مربوط باشند. 

                                                                          ***

پایان داستان ها هم ، همان نقطه روشنگری است که دریافت نهایی را به خواننده می دهد و او خودش باید کل داستان را معنا کند . 
به نوعی هم می شود گفت که پایان همه داستان ها باز محسوب می شود. 

اینجور ابتکارات محمود است که به خواننده لذت کشف را هدیه می کند.
 درک کل مفهوم داستان را هم سخت می کند اما واقعا می ارزد .
در آخر اینکه  داستان های این مجموعه مانند پازل هایی هستند که باید با دقت تمام حل شوند .

پ.ن:  ممکن است توضیحاتم درباره نوآوری های محمود در روایت نامفهوم باشد . به بزرگی خودتان ببخشید ! ، حقیقتش توضیحش سخت است . داستان ها را که بخوانید متوجه می شوید.
        

          به پای بقیه آثار محمود نمی‌رسه. اما خوندنش هم خالی از لطف نیست. کمی گیج کننده و درهم برهم بود اما زبان ، هنوزم زبانِ احمد محمود بود.
        

          افتضاح!
داستان‌هایی تلخ به قصد شکنجه مخاطب، با روایت‌هایی در هم و فلش‌بک‌های اغلب نامنظم. بسیار بسیار سطحی، بدون هیچ عمقی. واقعا ناامیدکننده، آنقدر که ارزش این کلمات را هم ندارد.

همین دو سطر را هم برای این می‌نویسم که یادم بماند احمد محمود چطور نویسنده‌ای است؛ حالا شاید ۱۰ سال بعد با خواندن یک کتاب دیگرش نظرم عوض شد ولی حالا ابدا دوست ندارم دیگر کتابی از او بخوانم.