اینجا برای از تو نوشتن هوا کم است
دنیا برای از تو نوشتن مرا کم است
اولین غزل این کتاب* همین شعر است که با آواز زیبای علیرضا قربانی در ذهنم حک شده بود. همانطور که در ادامه، دو شعر آشنای دیگر هم به چشمم خورد.
غزلی که در آواز «حبیب» با این بیت میانی‌اش در خاطرها ماندگار شده:
به شب‌نشینی خرچنگ‌های مردابی
چگونه رقص کند ماهی زلال‌پرست
و تیتراژ سریال دوست‌داشتنیِ «وضعیت سفید»:
گفتم بدوم تا تو همه فاصله‌ها را
تا زودتر از واقعه گویم گله‌ها را

البته -برخلاف بعضی کتاب‌های شعر دیگر- تجدید دیدار با این شعرهای آشنا، انگیزه‌ی مضاعفی برای خواندن کتاب نبود. چرا که نام استاد محمدعلی بهمنی روی جلد، خود بزرگترین انگیزه بود. استادی که ویژگی‌های برجسته‌ی شعرش نیاز به یادداشت و معرفی من ندارد. و من هم اینچنین قصد و توانی ندارم.
فقط به بهانه‌ی ثبت دو بیت درخشان این کتاب، دو نکته را مرور می‌کنم:

یکی از توانمندی‌های استاد بهمنی این است که از کلمات، بسیار به‌جا و به اندازه استفاده می‌کند. یعنی گاه معانی‌ای که دیگر شاعران برای گفتنش به دو بیت نیاز دارند، در یک مصرع بیان می‌کند. در نتیجه، بارها پیش می‌آید که در یک بیت با چندین جمله مواجه می‌شویم؛ مثل این بیت درمورد عکسی از چهره‌ی شاعر:
حسّی سمج به تکرار، می‌گوید: این خودِ توست
لب می‌گزم: نه، وهم است؛ وهم است و بیشتر نیست
می‌بینیم که در یک بیت، ۶ یا ۷ جمله گنجیده است.

و نکته‌ی دیگر درمورد این بیت، از غزلی که چهار بیت دارد:
من ماندم و تو، ها... غزلِ نیمه تمامم
وقت است تمامت کنم ای حُسنِ خِتامم
می‌دانیم که در تعداد ابیات غزل را ۵ تا ۱۳ بیت دانسته‌اند. به همین خاطر برخی اساتید غزل‌های ۳ و ۴ بیتی را «غزل ناتمام» نامیده‌اند. اینجا است که از تعبیر ظریف استاد بهمنی در بیت اول رمزگشایی می‌شود: «غزل نیمه تمام»

* این کتاب، گزیده‌ای از غزلیات استاد محمدعلی بهمنی است که در مجموعه کتاب‌های «شعر ما»ی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و به هدف آشنایی نوجوانان علاقمند به شعر و ادبیات چاپ شده است. با توجه به هدف ‌و گروه مخاطبین، گزینش خوبی صورت گرفته و اشعار از جهت موضوع، زبان و خیال‌انگیزی از تنوّع خوبی برخوردار است.
        

          ایده گزینش شعر بزرگان برای نوجوانان ایده جذابی است. اما اینکه این امر چقدر در این کتاب محقق شده؟! نمی دانم راستش. نمی دانم چقدر با سلیقه نوجوان این کتاب سازگار شده. البته که خود انتخاب کننده سختی این گزینش را اشاره کرده و ملتفت بوده.

پیرامون شعر محمد علی بهمنی باید بگویم که دو نکته در چشمم خیلی پررنگ بود. یکی شدت واژه سازی ایشان است که از کلمات عادی، واژه های بدیعی می ساخت که با ادبیات ما ناموس نبود. یعنی هم جدید بود و هم قابل پذیرش. نه آن که واژه های ناپذیرایی را تولید کند. دوم هم خط سیر غزل بود که می توان گفت هر غزل، خط سیری برای خود داشت و این سبک از غزل، به خلاف سبک هندی است که هر بیت، تمام معنای خود را منتقل می کند. به همین خاطر کل غزل را باید همراهی می کردی و گزینش تک مصرع چندان معنایی نداشت. داشت! اما خیلی نداشت!

زبان شعر هم که نیاز به گفتن ندارد. مضامین هم. اما با همه اینها، محمد علی بهمنی میلِ من نبود. کتاب را به سختی تمام کردم. یعنی تمام کردم که تمام کرده باشم. می دانم که خیلی ها شعر محمدعلی بهمنی را دوست دارند. می دانم. و می دانم که زبان شعر او چقدر قوی است و شعرش در چه قله ای قرار دارد. اما من ارتباط برقرار نکردم واقعا. این هم مزاج من است که به هم ریخته انگار...