شخصیت‌پردازی در رمان به قدری عالی است که نمی‌شود عاشق راوی نشد. نمی‌شود هوش سرشار نویسنده را تحسین نکرد. داستان به شکل خطی روایت نمی‌شود. فضاسازی و صحنه‌پردازی‌ها بسیار هنرمندانه است به طوریکه خواننده خود را در طبقه ششم ساختمان اریک امانوئل اشمیت می‌بیند و تمام ساکنان آن طبقه را هم اگر ببیند می‌شناسد. هم طنز دارد و هم غم. حس غربت و مشکلات مهاجرت بدون هیچ اشاره مستقیمی به تمامی منتقل می‌شود. قلم رضا قاسمی به گونه‌ای است که وقتی رمان تمام می‌شود می‌خواهی حداقل یک بار دیگر بخوانیش. چون قطعا نکات زیادی بوده که در خوانش اول از چشمت دور مانده. هرچه با اطلاعات‌تر باشی برداشتت از رمان هم بیشتر می‌شود.
        

          در میان سورئال نما های ایرانی، این رمان، یک سورئال حقیقی ست.
        

          از این کتاب لذت بردم. واقعا متاسفم که مدت طولانی از چاپ این کتاب گذشته و من تازه متوجه شدم. نثر روان، پرش های زمانی خوب و خط داستانی عالی.
        

          سانتاگ در در مقاله‌اش با عنوان «هنرمند به مثابه رنجبر نمونه‌وار» توضیح می‌دهد که دلیل ما برای خواندن یادداشت‌های یک نویسنده، چیزی جز این نیست که می‌خواهیم با روح او، بدون واسطه و مرزی ارتباط برقرار کنیم. چرا که در این یادداشت‌ها با نویسنده به شکل اول شخص مواجه می‌شویم؛ با من پنهان در پس صورتک‌ من‌هایی که در آثار نویسنده وجود دارند. این مسئله کاملا درست است. سانتاگ این موضوع را نیز بیان می‌کند که حتی اگر نویسنده در رمانش از زبان اول شخص نوشته باشد نیز، باز هم پرده‌ای بین خود حقیقی‌اش با مخاطب وجود دارد.
اما با این وجود در رمان «همنوایی شبانه ارکستر چوب‌ها» نویسنده سعی خود را کرده تا خود را برای مخاطب عریان کند، نه تنها برای مخاطب که برای خودش! قاسمی گویی سعی داشته حتی خود مولفش نیز، من حقیقی خودش را ببیند و روایت کند؛ انگار که او خود نیز یکی از مخاطبین باشد. داستان او به دور از هر گونه تصنع و نقابی روایت می‌شود و انگار که یادداشت‌های نویسنده را در قالب رمان و لابه‌لای داستانی که جریان دارد می‌خوانیم و احساس قرابت می‌کنیم. البته این فقط مربوط به روایت از زاویه دید اول شخص نیست، بلکه دلالت‌های دیگری دارد که مخاطب با «من» جاری در داستان همذات‌پنداری کند و او را بشناسد.
اما این «من» جاری در داستان کیست؟ مرد مهاجری که در ساختمانی شش طبقه‌ای با  همسایه‌های خود زندگی می‌کند. اما چه زندگی کردنی؟ او مدام در گذشته‌های خود گم می‌شود و شاید همین مرور گذشته مخاطب را از شناخت جهان غرب ( در واقع جهانی که شخصیت اصلی داستان در آن ساکن است.) دور می‌کند. این نوع از روایت در رمان «آینه‌های دردار» هوشنگ گلشیری نیز اتفاق می‌افتد و علیرغم تحسین‌هایی که رمان «همنوایی شبانه ارکستر چوب‌ها» گرفته است، باید توجه کرد که این اتفاق پیش‌تر نیز در رمان بزرگان ادب فارسی افتاده است. 
و اما داستان حول محور ساکنین طبقه ششم ساختمان می‌گذرد. انسان‌هایی عجیب و مرموز که از یکدیگر خوف دارند و مدام فال گوش یکدیگر می‌ایستند. شخصیت‌های داستان، بعضی همین انسان‌های حقیقی اما مرموز هستند و بعضی مثل فاوست که در اتاق راوی در حال اعتراف‌گیری از اوست، از دل متون دینی بیرون آمده‌اند. و نکته بسیار بسیار مهم در مورد شخصیت‌ها این است که نباید آن‌ها را  تیپ دانست؛ مفهوم‌اند و با نظر به اینکه هر کدام از این آدم‌ها در تلاش برای رساندن چه مفهومی هستند، می‌توان معنای داستان را فهمید. در واقع همین برخورد‌ها و مواجه مفاهیمی که در قالب شخصیت‌ها در داستان حضور دارند، اثر را جذاب می‌کند.
به بیانی دیگر، می‌توان گفت تمام شخصیت‌های حاضر در داستان یکی از ابعاد هویتی و روحی راوی را نمایان می‌کنند و انگار همه یک نفر هستند. از این روست که در اول متن اشاره شد که قاسمی خود را در این اثر عریان کرده است. در واقع او خود را تکه تکه کرده و به مخاطب عرضه کرده تا فهم دقیق‌تری از او دست بدهد. رمان یک شخصیت اصلی دارد و باقی شخصیت‌ها در واقع خرده شخصیت‌هایی هستند که شخصیت اصلی رمان را کامل می‌کنند و او را جز به جز به مخاطب می‌شناسانند. همان طور که قاسمی خود از بیان راوی (شخصیت اصلی داستان) بیان می‌کند که : « تعداد شخصیت‌های من بی‌نهایت بود. من سایه‌ای بودم که نمی‌توانست قائم به ذات باشد. پس دائم باید به شخصیت کسی قائم می‌شدم. دامنه انتخاب هم بی‌نهایت بود. » 
ما می‌بینیم که راوی داستان به بیماری‌های روحی روانی متعددی از جمله پارانویا دچار است و با توجه به افکار او و غوطه‌ور بودنش در گذشته، در می‌یابیم که او از قشر روشنفکر بوده است. چرا که روشنفکران هستند که با زیست در جهان سوم بسیار محتمل‌تر است که دچار چنین بیماری‌های روحی روانی بشوند. چرا که روشنفکران همیشه در تلاطم میان آموزه‌های سنتی و ایدئولوژی‌های مدرن هستند و ذهنشان مستعد پذیرفتن چنین بیماری‌هایی هست. 
آنچه در رمان قاسمی، درباره شخصیت اصلی قابل توجه است این است که او  نگاهی به راوی رمان «بوف کور» اثر صادق هدایت نیز داشته است و مخاطب شباهت‌ها میان‌ آن‌ها را متوجه می‌شود. چرا که راوی این رمان نیز مانند شخصیت اصلی بوف کور فردی غمگین است که به فلسفه زندگی بدبین است و باز مانند راوی بوف کور که به زن اثیری (معشوقه‌اش) نمی‌رسد. می‌بیینم که راوی «همنوایی شبانه ارکستر چوب‌ها» نیز عاشق رعنا است و به او نمی‌رسد. 
قاسمی حتی تا حدی تحت تاثیر صادق چوبک نیز بوده است و هر چند تلاش کرده تا فضای شهری_ساختمانی را به تصویر بکشد اما شاید چندان خوب عمل نکرده است و مخاطب با فضای غرب آشنا نمی‌شود و داستان فقط در ساختمانی شش طبقه‌ای شکل می‌گیرد و این ابدا ایراد به حساب نمی‌آید. کاری که چوبک در «سنگ صبور» انجام داد و مخاطب را به خانه‌ای با اتاق‌های اجاره‌ای می‌برد.
قاسمی به بسیار از بزرگان رمان‌نویسی از جمله گلشیری و چوبک و هدایت برای به نگارش درآوردن این داستان نظر داشته است، پس چندان دور از انتظار نیست که رمان بسیار خوبی از آب دربیاید.


        

          اینقدر بد بود که آخرش گفتم کاش وسطش ول کرده بودم و وقتمو تلف نمیکردم...
        

          هم‌نوایی شبانه‌ی ارکستر چوب‌های رضا قاسمی رمانی است مدرن با فضایی وهم‌انگیز که وقتی برای اولین بار چاپ شد توجه منتدقان و جوایز ادبی را به خود جلب کرد. وقایع این رمان در یک پانسیون مهاجرنشین در فرانسه می‌گذرد. این رمان قبلاً به همت ناشران دیگر در ایران به چاپ رسیده بود، اما ناشر فعلی آن نیلوفر است. 


ماه‌نامه‌ی شهر کتاب، شماره‌ی هشتم، سال ۱۳۹۵.
        

          کتاب ضعیف شروع شد، قدری در میانه اوج گرفت و با صورت به زمین خورد!! ظرافت هایی در میانه داستان آدم رو به وجد می آورد ولی باز بلاتکلیفی و پادرهوایی متن از جای دیگه بیرون می زد. یک نکته جالب ولی شخصیت سید بود که عجیب متجانس بود: از طرفی چهره مظلوم و معصوم او در ابتدای داستان و بعد تغییر چهره به شخصی که از تمامی ابزارهایش استفاده تا هر روز دامنه استیلایش را زیاد کنه. شخصیتی بسیار خواندنی از آب در اومده بود. یا تلاش هایی که برای توضیح نسبت انسان با حافظه بیان شده و ... . ولی به هر حال نوشته دل انگیزی نبود.
        

          رمان‌هایی که ضرباهنگ کندی دارند و از لحاظ زمان و نثر پیچیده هستند نیاز به آمادگی ذهنی زیادی داره... یعنی یک ذهن یک مقدار آرام گرفته می‌خواد تا بتونی در آرامش پازل رو تو ذهنت حل کنی... و البته در نشست‌های کمتری بتونی کتاب رو به اتمام برسونی، قبل از اینکه رشته‌ی داستان از دستت رها بشه. اما متأسفانه من چنین شرایطی نداشتم... به تناسب روزهای پیچیده‌ای که همه‌‌ی ما این روزها تو ایران داریم، من هم با ذهنی مشغول کتاب رو شروع کردم. البته هیچ تصوری از اینکه کتاب به این صورت نوشته شده نداشتم و ناخوداگاه فکر می‌کردم کتاب باید شکلی رئالیستی‌تر داشته باشه. همه‌ی این‌ها رو گفتم که بگم نصف اول رمان طول کشید تا ذهن من تونست خودش رو با نحوه‌ی کتاب وفق بده، اما وقتی به نصفه‌ی دوم رسیدم کم‌کم هنر قاسمی رو درک کردم.  البته اعتقاد دارم برای کسانی که مهاجرت رو تجربه کردند (من نکردم) و توی مهاجرتشون بحران هویت رو تجربه کردند، خیلی بیشتر قابل درکه. 
کتاب بیشتر از هر چیز برای من یادآور ترانه‌ی جنگل بدون ریشه‌ی یغما گلرویی بود.
        

          ساعت ۴صبح۱۵اسفند تموم‌شد
        

          کتاب عیدیِ دوستی بود به من. دوسال طول کشید تا به سراغ این کتاب بروم. کتاب بر بیان احوالات درونی نویسنده متمرکز است. خطی نبودن داستان و زبان آشفتهٔ کتاب، خواندنش را کمی دشوار کرد. از صفحه‌های کمی کیفور شدم و با صفحه‌های زیادتری از  خواندن کتاب پشیمان. هنوز نمیدانم که بد بود یا نه. شاید بدک نبود.
        

          این کتاب را خواندم و سه بار لعنت فرستادم؛
بار اول به خاطر قدرتِ قلم نویسنده و ساختار کمیاب و نیمه‌استواری که ساخته و کلماتی که در بعضی جمله‌ها کاشته و به ثمر نشسته‌اند و من آن میوه‌های آبدار را با لذتِ چهل تا نود‌وپنج درصدی نوش جان کردم و این لعنتی بود که «آدمی در تلاش برای نوشتن»، از سر حسادت به یک «نویسندۀ کامل»، می‌فرستد.
بار دوم به خاطر ابهامی که آدم را وادار می‌کند بعضی جمله‌ها، بندها، فصل‌ها و درنهایت همۀ کتاب را دوباره بخواند که بفهمد چه خوانده و دست آخر نفهمد آن تفنگ‌های معروف چخوف که نویسنده روی دیوار نصب کرده بود، کجا شلیک کردند؟ بیماری وقفه‌های زمانی چه کاربردی داشت؟ آیا بهانه‌ای بود برای آنکه قصه‌هایی در داستان ابتر بمانند؟ سرنوشت علی و بقیه چه شد؟ لعنت فرستادم چون این همه نفهمیدن، طبیعی نیست!
و لعنت سوم به خاطر تمسخر عقایدم، گناهانی که منفور واقع نشدند و معانی احتمالاً سیاسی اثر.

و رحمت ویژۀ مطالعه نصیب خودم که بعد از دو و سال و نیم، کتابی که نیم‌خوانده رها کرده بودم، از نو خواندم. وقفۀ مؤثری بود. از خواندن و دیرخواندنش پشیمان نیستم.
        

          فضای کتاب تاریکه. شخصیت اصلی هم. ولی تو این کتاب هم یه زندگیه.
یه نوع فهمیدن زندگی. یه نوع درک از اینکه بقیه چطور زنده ان.
شناور بودن فضای داستان شما رو به این نتیجه می رسونه که لزوما هر داستانی خط یک راست نیست که بفهمی آهان؛ پس این عین...عین نیست!
من این شناوری رو دوست دارم. چون سبک نویی از فهمه.
اما همه پسند نیست قطعا؛ و اصلا هم برای قپی اومدن اینکه فقط کتابخون های خفن کتاب رو دوست دارن اینو نگفتم! ممکنه یه آدم اولین بارشه کتاب می خونه و این کتاب شبیه فهم اون از زندگی باشه.
بستگی به شما داره؛ نه حجم کتابایی که تموم کردین!
        

          کتاب قشنگی بود و ادبیات قشنگ‌تری داشت. پیچش داستانی عجیبی داشت. فضا کاملا اروپایی ولی با یه حس ایرانی و آشنا. اول داستان یکم سخت شروع شد جوری که تا ۳۰-۴۰ صفحه نمی‌فهمیدم چی به چیه. خوندن این کتاب حوصله می‌خواد و برای منی که بی‌حوصله شروع به کتاب خوندن می‌کنم و با آرامش تموم می‌کنم، خوندن این کتاب یه کمی سخت بود.
        

          «
- تو اینجا کسی به نام مهدی میشناسی؟
- اینجا هرکسی چند اسم دارد. من اسمم علی است، اما قبلاً حیدر صدایم می‌کردند. یک وقتی هم مجید.
بعد با لبخندی شرماگین اضافه کرد: «پیش از انشعاب، البته. کلانتر اسمش مجید است، اما حسین هم صدایش می‌کنند. یک اسم دیگرش هم محسن است. تقی، که قبلاً جای تو می‌نشست، هم علی صدایش می‌کردند، هم محمد. پروفت را نمی‌شناسم. همین‌قدر می‌دانم که اسمش حسن است. فریدون را هم یکی دو بار دیدم که مرتضی صدایش می‌کردند. سید هم یک وقتی اسم مستعارش کوروش بود. اما مهدی... نه، کسی را به این اسم نمی‌شناسم.»
سرم به دوّار افتاد. طبقه‌ی ششم ساختمانِ اریک فرانسوا اشمیت، که تعدادِ ساکنانش ناگهان چندبرابر شده بود، غرق در ازدحامِ افراد ناشناسی بود که همگی چهره‌ای شبیه هم داشتند. 
»
        

          خوانش دوم، اسفند ۱۴۰۱ 
همچنان درخشان!
---------------------
از همون صفحه های اول کتاب فهمیدم با چه نوع کتابی مواجه شدم. از اون کتابایی که نباید دنبال ته ماجرا بگردم، از اون کتابایی که میدونم وقتی تموم شه ریویو نوشتن واسش تقریبا غیرممکن میشه.
و هرچی بیشتر پیش رفتم همه پیش بینی هام درست از آب دراومد
چیز خاصی نمیتونم بگم در مورد کتاب انقدر که کتاب پر محتواییه و فقط باید خوندش ولی میتونم رضایت خودمو از شخصیت پردازی های بی نظیر، داستان روون و گیرا، تشبیه های نفس گیر که مثلشونو کمتر جایی دیدم، فصل های کوتاه که باعث میشد روند کتاب خسته کننده نشه، پایان درست حسابی و در نهایت اسم بی نظیرش ابراز کنم!!
.چقدر خوشحالم که این کتابو پارسال برای تولد یکی از عزیزترین هام بهش کادو دادم
        

          از ترس و تبعید

در ساختمانی که محلّ اقامت تبعیدی‌های ایرانی در پاریس است، شبی جوانی که بچه‌ی جوادیه است و راوی او را “پروفت” می‌نامد، چاقو را زیر گلوی “سیّد الکساندر” می‌گذارد و الم‌شنگه‌ای به پا می‌شود. این واقعه‌ی به ظاهر ساده اما راوی ماخولیایی قصّه را ذرّه‌ذرّه در مغاک پارانویا می‌کشد. راوی اما شخصیتی است پیچیده، یکی از بهترین نمونه‌های شخصیت‌پردازی ادبیات داستانی معاصر ایران، که بی‌شک هر بُعد شخصیت منحصربه‌فردش یادآور بخشی از تباهی و نکبت چیزی است که نامش را “ایران” می‌گذاریم. اما ایران اینجا هیچ ربطی به تصور فاشیستی و غرورآمیز میهن ندارد، بلکه مجموعه‌ی نامنسجم تکه‌پاره‌هایی است تبعیدی در غربت، بختکی است که نمی‌گذارد راوی و باقی ایرانی‌های دربه‌در لحظه‌ای از این خویشتن که وبال گردنشان شده رها باشند. راوی ترس‌های کودکی‌اش را آورده با خودش به پاریس، سیّد الکساندر دغل‌بازی مقاطعه‌‌کاران عتیقه‌جات وطنی را، رعنا ترس‌های یک زن ایرانی را که می‌خواهد دیگر رها از بندهای مرده‌ریگ سنّت زندگی کند و نمی‌تواند، و سرانجام پروفت، که غیرت‌اش او را بدل کرده به دشنه‌ای که از جوادیه تا قلب این آپارتمان محقّر در پاریس، سایه به سایه‌ی نویسنده‌ی دربه‌در آمده است. گفتم سایه. اگر راوی بوف کور تمام آن داستان زهرآگین را برای سایه‌اش که به دیوار افتاده بود تعریف می‌کرد، راوی قصه‌ی ما را سالهاست سایه‌اش از وجودش بیرون کرده و به جایش نشسته است. راوی مرده‌ای است متحرک، و اگر لحظه‌ای گمان کردید دارم استعاره به کار می‌برم، بهتر است بروید و خودتان کتاب را باز کنید، فصول بازخواست راوی در شب اول قبر را بخوانید، آنجا که فاوست مورنائو و سرخپوست فیلم پرواز بر فراز آشیانه‌ی فاخته در مقام نکیر و منکر راوی را استنطاق می‌کنند. راوی اما جرمش نشر اکاذیب است، نوشتن رمانی که لابد حدس زده‌اید، نامش هست: «همنوایی شبانه‌ی ارکستر چوب‌ها». اغراق نیست اگر این رمان لایه‌لایه و پیچیده و جذاب قاسمی را یکی از بهترین رمان‌های معاصر فارسی بخوانیم. «همنوایی شبانه» شما را مسحور می‌کند، طوری که امکان ندارد فقط یک بار بخوانیدش. و بارها و بارها بدان بازخواهید گشت، تا از لذت مازوخیستی روایت زندگی شخصیت‌هایی کیفور شوید که قاسمی با واقع‌گرایی بی‌پروا و بی‌رحمانه‌ای همه‌ی سیاهی‌شان را می‌پاشد وسط صفحات کاغذ، شاید همانطور که آن شب شوم، خون از زخم بیرون جست و فاجعه آغاز شد.
        

          داستان "همنوایی شبانه‌ی ارکستر چوب‌ها"  از چند جهت برایم قابل ارزیابی است.
یک، خط داستانی سوررئال اثر (که البته نمی‌شود خیلی هم اسم آن را "خط " گذاشت) ، تا جایی داستانی کار می‌کند که با یک ابهام معماگونه همراه است و از جایی که  این ابهام معماگونه جای خود را به  پریشان‌گویی گنگی می‌دهد ( که بیشتر در یک چهارم سوم داستان است)، ساختار داستان افت می‌کند. هر چند این پریشان‌گویی ویژگی اصلی سوررئال است و بد هم اجرا نشده، اما مشکل این است که در نقاط اوجش، خوب با داستان تنیده نمی‌شود و گاهی یک نوشته‌ی جدا را در ذهن متبادر می‌کند. مشکلی که در نیمه‌ای اول داستان کمتر به چشم می‌خورد. حال اینکه چرا در ادبیات ایران، راوی اثر سوررئال حتما باید دیوانه باشد، و آیا این درست است یا غلط، جای بررسی‌های بیشتر دارد.
دوم. نثر بی‌اندازه زیبای داستان. نثری که به جای شاعرانگی‌هایی که خواندن را سخت می‌کنند از کنایات و عباراتی استفاده می‌کند که به روان‌خوانی می‌انجامد. توضیفات و تشبیهات بجا و اندازه‌اند و یک طنز پنهان قوی چاشنی کار است. جمله‌بندی در خدمت داستان است، نه داستان در خدمت ساختار جملات. نثری که شاید نمونه‌ی ممتازش را بتوان در آثار آل‌احمد جستجو کرد.
سوم، بعد سیاسی داستان. که غیرمستیقم اما واضح بیان شد، بی‌آنکه از داستان سواستفاده کند. موضوعیت داستان بود بدون بزرگنمایی و حتی در فضاسازی خود را نشان می‌داد.
چهارم، فضاسازی آن ساختمان شش طبقه‌ی فکسنی که نقطه‌ی قوت اصلی اثر است. فضایی که خشت به خشت توسط "رضا قاسمی" ساخته می‌شود و شخصیت‌هایی که در آن قدرت زندگی می‌یابند. شخصیت‌هایی که مورد پنجم‌اند و اگر  شلوغی‌ گهگاهشان را فاکتور بگیریم، همواره حضور موثری دارند.

در کل، فارغ از بخش‌هایی که توازن ساختار داستان کمی نامیزان می‌شود، این اثر، یعنی "همنوایی شبانه‌ی ارکستر چوب‌ها" را می‌توان در ردیف بهترین‌های ادبیات معاصر ایران قرار داد.
        

          آم راستش نمی‌دونم. موضعم در برابر این کتاب، برام مشخص نیست. جاهایی بود که حس‌می‌کردم "دارم نمی‌فهمم." طبیعیه؟ "چیزی برای فهمیدن هست که من بهش نرسیده‌ام یا نه، چیزی از دست نداده‌ام و همه با خواندنش دچار درهم‌پیچندگی سلول‌های مغز می‌شن؟!" و جاهایی بود که حس می‌کردم دارم می‌فهمم. جاهایی بود که این‌طوری بودم که:" که اوکی. چیزی برای فهمیدن وجود نداره. یعنی خب چندتا داستانه که عملاً یک داستان تکه‌پاره(!)ست که بدون ترتیب مشخصی، باهم پیش می‌رن دیگه. همین." ولی در نهایت؟ نمی‌دونم.:))) آخه این‌که عجیب و با پرش‌های ذهنی و زمانی بنویسی در قالب اینکه سورئاله، لزوماً کار رو خفن نمی‌کنه که! اینکه می‌گم 'خفن'، از روی نظرات و بازخوردهایی که ازش دیده‌بودمه. ولی حالا فصل‌های پایانی رو بیشتر دوست داشتم و درکل فکرکنم زیاد ارتباط نگرفتم؛ البته اونجور مطمئن هم نیستم چیزی برای ارتباط گرفتن وجود داشته بوده باشه.:-""
        

          این چه ژستیه که بین نویسنده های ایرانی وجود داره؟
طرف فکر می کنه هرچی گنگ تر، چرک تر و پراکنده تر بنویسه خفن تره.
 به خدا با این کارها خفن نمیشی. فقط ثابت می کنی سبک ها رو نمیشناسی بلکه یه چیزی ازشون شنیدی و داری زور میزنی تقلید کنی.
        

          به خاطر اضافه شدن بخش آخر سه ستاره، جدا از اون دوتا...
کلا هم خیلی meeeh.