یاداشت‌های کتاب مربوط به سال 43 است که ما رو با اوضاع سیاسی و فرهنگی و... عربستان در آن سال‌ها آشنا می‌کنه. حال و هوای اون روزها رو  که حجاج خانه خدا با عدم امکانات رفاهی و رسانه‌ای  چه سختی‌هایی رو تحمل می‌کردن رو به خوبی به تصویر کشیده.
رفتارها و کارهای حجاج و اطرافیان رو به خوبی زیر نظر داره و به خواننده کتاب تصویری واقعی و روشن که داره نشون میده.                                                                 
البته شاید قلم نویسنده برای جوانان خیلی جذاب نباشه ولی بهتر بود در زیر نویس توضیحاتی هم برای برخی مفاهیم داده می شد.
        

          خسی در میقات، یکی از بهترین تعبیراتی است که در عمرم شنیدم. تعبیر جالبی که جلال آل احمد برای خودش در نظر میگیرد در سفرش به سرزمین حجاز. 
نکته مثبتی که میتوان از این کتاب استخراج کرد این است که در ابتدای کتاب، خودت را در میان آن اتوبوس کاروان که همه نوع قشر مردم در آن حضور دارند در نظر میگیری و تا آخر، در جمعیت هستی. کاروانی که همه قشر مردم، اعم از پولدار و فقیر و سیاه و سفید در آن وجود دارد و در پایان سفر اصلا توجهی به رنگ پوست بغل دستی ات نداری و یا حتی نمیدانی این شخصی که الآن کنار من نشسته، جیبش پر از اسکناس است یا اجاره خانه اش عقب افتاده و صاحبخانه او را جواب کرده. این را میتوان هنر جلال آل احمد دانست که هر آنچه از ذهنش بر می‌خیزد را کمی آراسته می‌کند و لباس زیبا بر تنش می‌کند و عطر ملایمی بر بدنش میزند و او را به روی کاغذ پیاده می‌کند. 
جلال دقیقا در برهه ای از زندگی اش به سفر حج میرود که کاملا به آن احتیاج داشته. به قول خودش قبل از سفر تفکراتی به سراغش می آید و حتی "این آخریها مهر زیر پیشانی نمی‌گذاشتم و همین شد مقدمه تکفیر"
شاید بعد از خواندن کتاب، این حال به شما دست دهد که جمع کنیم و برویم حج و خانه خدا را زیارت کنیم. ولی بعدش این بیت شعر را هم مرور کن: 
به طواف کعبه رفتم به حرم رهم ندادند
که تو در برون چه کردی که درون خانه آیی!
دوباره سعی کن این کتاب را بخوانی، تا در نتیجه برسی به متن اول کتاب که از علی بن عثمان هجویری و از کتاب کشف المحجوب است برسی. این را باید قبول داشته باشی و بعد به حج بروی! جلال خیلی زیبا سفرنامه اش را نوشته. اول کتاب با حالات مختلف وارد میشود و در نهایت نتیجه واحد از مباحث گوناگون.
        

          .



این جور که می‌بینم این سفر را بیشتر به قصد کنجکاوی آمده‌ام. عین سری که به هر سوراخی می‌زنم. به دیدی نه امیدی. و اینک آن دید. و این دفتر نتیجه‌اش. به هر صورت این هم تجربه‌ای- یا نوعی ماجرای بسیار ساده. و هر یک از این تجربه‌ها و ماجراهای ساده و بی«ماجرا»، گرچه بسیار عادی، مبنای نوعی بیداری. و اگر نه بیداری- دست کم یک شک. به این طریق دارم پله‌های عالم یقین را تک‌تک با فشار تجربه‌ها، زیر پای خودم می‌شکنم. و مگر حاصل یک عمر چیست؟ این که در صحت و اصالت و حقیقت بدیهی‌های اولیه که یقین‌آورند یا خیال‌انگیز یا محرک عمل- شک کنی. و یک‌یک‌شان را از دست بدهی. و هرکدامشان را بدل کنی به یک علامت استفهام.



پیش از آفتاب که برمی‌خیزی انگار پیش از خلقت برخاسته‌ای. و هر روز شاهد مجدد این تحول روزانه بودن از تاریکی به روشنایی. از خواب به بیداری. و از سکون به حرکت. و امروز صبح چنان حالی داشتم که به همه سلام می‌کردم... صبح وقتی می‌گفتم «السلام علیک ایها النبی» یک مرتبه تکان خوردم. ضریح پیش رو بود و مردم طواف می‌کردند و برای بوسیدن از سر و کول هم بالا می‌رفتند و شرطه‌ها مدام جوش می‌زدند که از فعل حرام جلو بگیرند... که یک مرتبه گریه‌ام گرفت و از مسجد گریختم. 


این جوانک عرب اهل یک محل زیارتی بود؛ و به هر صورت رجحانی برای خودش قائل بود. عین فرانسوی‌ها در محیط زیارتی پاریس. و رفتارشان با خارجی‌ها. یا عین اهالی مشهد. 


دیگری عرب سیاه درازی با عمامه‌ای سفید و به سبک شامی بسته، و عبا را باریک تا کرده و به دوش انداخته، و چنان فصیح و بلیغ، که یک خطیب مادرزاد. از علت هجرت سخن می‌گفت و از صدیق بودن خلیفه اول و قصد کشتار آن دو از طرف «کفره فجره». و مدام آیات قرآن را در نثر خطابی سلیس خود درج کننده. و جالب این که روضه هم خواند. از اهل تسنن ندیده بودم کسی روضه بخواند. آن هم بر سختی‌هایی که آن دو یار غار در آن سفر تحمل کردند. و حتی یک بار خودش به گریه افتاد. یعنی در نهایت هیجان صدایش شکست و رو را پوشاند؛ که جماعت به فریاد آمد. 


و من هیچ شبی چنان بیدار نبوده‌ام و چنان هشیار به هیچی. زیر سقف آن آسمان و آن ابدیت، هرچه شعر که از بر داشتم خواندم – به زمزمه‌ای برایش- و هرچه دقیق‌تر که توانستم در خود نگریستم تا سپیده دمید. و دیدم که تنها «خسی» است و به «میقات» آمده است و نه «کسی» و به «میعادی». و دیدم که «وقت» ابدیت است، یعنی اقیانوس زمان. و «میقات» در هر لحظه‌ای. و هر جا. و تنها با خویش. چرا که «میعاد» جای دیدار توست با دیگری. اما «میقات» زمان همان دیدار است و تنها با «خویشتن». 
در سعی، می‌روی و برمی‌گردی. به همان سرگردانی که «هاجر» داشت. هدفی در کار نیست. و در این رفتن و آمدن آن‌چه به راستی می‌آزاردت مقابله مداوم با چشم‌هاست. یک حاجی در حال «سعی» یک جفت پای دونده است یا تند رونده، و یک جفت چشم بی«خود». یا از «خود» جسته. یا از «خود» به در رفته. و اصلاً چشم‌ها، نه چشم. بلکه وجدان‌های برهنه. یا وجدان‌هایی در آستانه چشم‌خانه‌ها نشسته و به انتظار فرمان که بگریزند. و مگر می‌توانی بیش از یک لحظه به این چشم‌ها بنگری؟ تا امروز گمان می‌کردم فقط در چشم خورشید است که نمی‌توان نگریست. اما امروز دیدم که به این دریای چشم هم نمی‌توان... که گریختم. فقط پس از دو بار رفتن و آمدن. به راحتی می‌بینی که از چه صفری چه بی‌نهایتی را در آن جمع می‌سازی و این وقتی است که خوش‌بینی. و تازه شروع کرده‌ای. وگرنه می‌بینی که در مقابل چنان بی‌نهایتی چه از صفر هم کمتری. عیناً خسی بر دریایی، نه؛ در دریایی از آدم. بلکه ذره خاشاکی، و در هوا. به صراحت بگویم، دیدم دارم دیوانه می‌شوم. چنان هوس کرده بودم که سرم را به اولین ستون سیمانی بزنم و بترکانم... مگر کور باشی و «سعی» کنی. 

خراب کردن قبر در این سر عالم (که کتابخانه‌ها را می‌سوزانند) یعنی سوختن یک کتاب. هر قبری کتابی است بسته، و سنگش جلدش. یا به عکس. و اینها حتی جلد را هم بسته‌اند. وگرنه چرا مرده را در قبر بگذاریم؟ و چرا نسوزانیم؟ در سنت مللی که گور دارند و دفن و کفن، تشخص مردگان خود نشانه‌ای است یا سابقه‌ای بر تشخیص زنده‌ها. 


گویا این کعبه بر روی این زمین تنها معبد در هوای آزاد است. دیگر معابد محرابی است یا مجسمه‌ای یا بتی یا آتش‌گاهی، که به هر صورت زیر سرپوشیده‌ای است تا محفوظ بماند از باد و باران و تابش آفتاب. حتی یهود خیمه اجتماع داشتند. اما این جا محراب اصلی یک چهاردیواری است. یعنی «خانه» است. که باید زیر باد و باران باشد تا «خانه» باشد. و جالب‌تر یکسانی و همسری همه عبادت‌کنندگان است در حال طواف. و هیچ علامت اشرافیتی. و هیچ رواق مخصوصی. یا شاه‌نشینی...
        

          جلال در این کتاب جذاب ترینِ خودش رو نشون داده
جلال رو با این کتاب  بشناسید و شروع کنید 
        

          روراست باشم با جلال همزاد پنداری می کنم او هم مانند من فردی بی حوصله است و این بی حوصلگی اش در متن هاش مشخص است، به این معنا که کوتاه و مختصر و گزاره ای می‌نویسد را عیب نمی دانم بلکه سبک می دانم، سبک نوشتاری جلال می تواند در حوزه های خبری کارآمد باشد اما نه در سفرنامه،
گزارش کلی از چگونگی شب را به روز سپردن در سفرنامه خیلی جالب نیست .
مخاطب ذوق دارد از جزئیات پوشش ایشان از فرهنگ و غیره بهره ببرد  اما در این سفرنامه با پردازش جزئیات خیلی خودش را سرگرم  نکرده  این موضوع  نه خوب هست نه بد یک سبک است که به سلیقه من نمی خورد.
        

          عید قربان هست و موسم حج یاد کتاب «خسی در میقات» جلال آل احمد افتادم. سالها پیش خوندم نمیدونم شاید بیش از بیست سال پیش. جزو کتابهای همیشه خواندنیست. بعضی کتابها قدیمی نمیشن مثل کتاب تاریخ. جلال سفرنامه حج خودش رو در سال ۱۳۴۳ برشته تحریر درآورده. قدیمها مرسوم بود قبل از تشرف به حج روشنفکران این کتاب رو تورقی میکردن.
حالا به بهانه عید قربان قسمتهایی رو به اختصار اینجا میارم:

چهارشنبه دوم اردیبهشت ۴۳ (عید قربان)
« و چادرها عجب زیباست. از دو سه روز پیش از مراسم عرفات چادرها را میزنند بانتظار حجاج و بعدهم که حضرات رفتند دو سه روز دیگر سرپاست تا برسند و جمعشان کنند. وسطشان گشتی زدم. عین کشتی های واژگونه. و طناب ها پاروها. و بجای آب، در شن فرو رفته.»

«برای خودم توجیه می کردم که این کشتار یک روزه شاید در اصل وسیله ای بوده است برای جلوگیری از کشتار آدمیزاد. و برگردیم به قربانی ابراهیم پسرش را... این درست. توجیه را بهرصورت میشود کرد. اما وضع مسلخ، به آن صورت فضاحت است. و یک دم دیدنش بزرگترین تبلیغ است برای سبزی خواری. »

پنجشنبه ۳ اردیبهشت ۴۳
«یادم رفت بنویسم که روز عید قربان هم صبح توپ انداختند در منی و هم ظهر بجای اذان. سه تا توپ. یعنی که عید اضحی. و حکومت سعودی روی زمینه سبز پرچمش یک شمشیر گذاشته و بالاش نوشته لا اله الا الله و بعد بعنوان اعلام عید قربان توپ می اندازند. و من درمانده ام که یعنی چه؟ تو که شمشیر زیر لااله الا الله گذاشته ای یعنی می خواهی بگویی اسلام به شمشیر دنیا را گرفت؟ که این حرف را هم فرنگی در دهان تو گذارده. و بعد، در آن اسلامی که به شمشیر دنیا را گرفت بهرصورت تو کاره ای نبودی حضرت! یک قبیله وهابی، صاحب اراضی نفت خیز، و حالا پرده دار کعبه! تو به طفیلی کمپانی آرامکو هاشمی ها را اخراج کردی و اکنون فقط لوله بان نفتی و دیگر هیچ.»

#خسی_در_میقات
#جلال_آل_احمد
        

          دنبال حج نامه عرفانی و نورانی و فلان نباشید. با این دید شاید  توی ذوقتان بخورد.  این حج نامه جلال آل احمد است: صادقانه، انتقادی، عمیق و چندجانبه.  
        

          📗 بسی شیرین و دل‌نشین.
        

          چون ما جایزه‌ی جلال داریم و آقا هم در مجموع خوب جلال رو می‌گه، خیلی از واقعیت‌ها رو در مورد جلال نمی‌دونیم. خسی در میقات که سفرنامه جلال در مراسم حج هست می‌تونه ذهنیتمون رو اصلاح می‌کنه. الان دقیق خاطرم نیست ولی همون اوایل یه چیزایی میگه که نشون میده خیلی زورش میاد بخواد نماز بخونه!
ولی در کل سفرنامه‌ی خیلی خوبیه و تصویر خوبی از عربستان اون موقع و همچنین مدل نگاه ضد امپریالیستس یه چپ نشون میده. 
        

          «خسی در میقات»
از جلال دیگر زیاد کتاب خوانده ام ولی بازهم باید چند صفحه ای بگذرد تا به قلمش عادت کنم!
سفرنامه ی حج تمتع آل احمد بهانه ای است برای ستایش پرمعنا بودن این حرکت عظیم اسلامی، این اجتماع‌معنا دار و این اعمال نمادگونه و البته کوبیدن کمبودهای رفاهی ناشی از کم کاری دولت سعودی.
تشریح حال و هوای حجاج از نژادهای مختلف و موقف های گوناگون مکه و مدینه از زوایای تاریخی،فرهنگی،اقتصادی تیزبینی چشمان جلال را به رخ می کشد و ذکر صادقانه ی نویسنده از حالات روحی اش در آن اجتماع بزرگ و به دنبال معنای اعمال حج رفتن او روح جستجوگرش را نمایان می سازد.
البته حجاج و از جمله ایرانی ها از تیزی قلم جلال بی نصیب نمی مانند و کارهای آنها مانند«حرص و جوش دنیوی»،«خرید کالاها» و موارد دیگری از عادات آنها ،که هنوز بعد ۵۰سال از نگارش اثر ترک نشده است، بیان می شود.

صفحات پایانی وجمع بندی شیرین او از «خسی در میقات» بودن و نه «دری در میعاد» گشتن، از جاهایی است که لبخند شیرینی بر خواننده خواهد نشاند.
        

          این کتاب سفرنامه حج جلال احمد است که در سال ۱۳۴۳ به نگارش درآمده. نکته سنجی، نگاه به جزئیات، تحلیل و نقد عربستان همه دلایلی بود که از خواندن این روایت لذت بردم.
        

          شاید من نتونم با جلال همزاد پنداری کنم، اما روایت این کتاب جوریه که مسحورتون میکنه.
        

          جستجوگری جلال در این کتاب تحیرآوره
        

          حج از منظر توریست ها
        

          جلال آل احمد تنها ایرانی بود که وقتی می‌خوانم‌اش تمام‌ش را حس می‌کنم. قلمش مال خودش است، لحن ‌اش مال خودش است و حتی طرز  مخصوص خودش را دارد.
جلال برای من بیشتر نماد روشنفکر انقلابی  را ایفا می‌کند. نقش کسی که گرچه سنش به پیروزی انقلاب اسلامی نرسید اما قلب و روحش خیلی سال قبل‌تر به پیروزی رسیده بود.
خسی در میقات هم در مسیر همان انقلاب است. 
 و عجب سفرنامه‌ای!
از حج دهه ۴۰ می‌گوید. از بدویت مدرن عرب‌ها و از  سنت‌های هر دم بیلی که هر‌کسی به زعم قومیت و طرز فکرش یا بر خود یا اگر زورش زیاد باشد بر دیگران تحمیل می‌کند.
از برگزاری بزرگترین مراسم مسلمانان و بدترین نوع برگزاری عربستان. و اگر امروز روزش را هم ببینی با تمام پیشرفت‌هایی که در زمینه برگزاری حج انجام داده اند باز هم  همان بدویت مدرن خودش را نمایان می‌سازد.
اگر جلال خوانده‌اید و با قلمش که کمی ثقیل و عجیب است مشکلی نداشته باشید توصیه می‌کنم حتما این سفرنامه را بخوانید. 
        

          #کتاب_شنیدم

*کتاب صوتی خسی در میقات
سفرنامه حج جلال آل احمد*

کتاب قشنگی بود. انگار که با کاروان جلال در سال ۱۳۴۳ همراه میشی و میری مدینه و مکه.
هرچه دیده از جزئیات اماکن و طبیعت تا روحیات و رفتار همسفران و بومیان ضبط کرده. بعضی جاها هم شیطنت هایی کرده و از زیبارویان عربی که در سفر دیده هم توصیفات ضایعی آورده!

گویا این سفر منشأ تحولی بوده برایش و باعث شده دوباره نماز بخواند و ...

تحلیل‌هاش هم جالب بود. درباره سعی بین صفا و مروه و درباره قربانی کردن و نقدهای درون گفتمانی و گله و شکایت از بی کفایتی آل سعود در اداره‌ی حج و .‌‌..

نثر تلگرافی و کوتاهی داره و بعضا فعل ها رو نمیاره. گویندگی هم خیلی خوب نبود. البته بد هم نبود.

نمره ۴.۵ از ۵
نیم نمره کم کردم به خاطر بعضی نقدهاش و توجه بیش از حد به زنان زیبارو در حین سفر حج!

نسخه متنی در طاقچه بی‌نهایت موجوده.

«خسی در میقات» را از طاقچه دریافت کنید
https://taaghche.com/audiobook/69115
        

          جلال در سال 1343 به حج تمتع مشرف می‌شود و این کتاب سفرنامه اوست
مهمترین وجه این کتاب، زیاد دیدن و جزئی دیدن و تحلیلی دیدن همه اتفاق ها و آدم‌ها و مناسک و مسائل است. بشدت به فضای اداره حج توسط سعودی نقد دارد و همچنین برخی رفتارها و گفتارهای اطرافیان و حاجیان را هم به طور جالبی نقد می‌کند
مقایسه مکان‌های آنجا با ایران هم از وجوه جالب توجه این کتاب است
        

          جالب توجه، برایم نگاه و استفاده گسترده‌تر جلال نسبت به این سفر بود. همان که خودش در پایان کتاب گفت: سفر از سر کنجکاوی.
سرک کشیدنش  به آثار و مکان  های تاریخی، روزنامه و کتاب فروشی ها، و محله‌ها. یک‌نگاه فرهیختگانه.

ایده ها و راه حل هایش هم منطقی بود؛ راه حل نجات و گسترش حج را، تشکیل  بین الملل اسلامی ، متشکل از تمام کشورهای اسلامی  و اداره حج از طریق آن مدانست و جای جای کتاب از این ایده یادکرده و راهکارش را جزئی ارائه داده بود.
کتاب از واژگان ناآشنا خالی نیست.
از کتاب سفرنامه هدایه السبیل فرهادمیرزا هم نام برده .
چیزی که نسبتا زیاد به چشم میخورد توجه جلال به زن‌ها و کشف زیبایی شان در این سفر است؛ نگاهی ریز بینانه و نکته سنج.
برایم دو چیز عجیب بود: سطح تمول مالی‌شان، که در سال ۱۳۴۳ آنقدر پول داشته اند که مستطیع حج شوند، نه فقط خودش بلکه خواهر و شوهرخواهر هایش( در جستوجو به هنگام مطالعه این کتاب دریافتم پدر جلال روحانی بوده، و آیت‌اله طالقانی پسرعمویش!) و دوم کوتاه بودن سفرشان! با اینهمه معطلی و بی برنامگی که جلال در کتاب از آن مینالد، سفرشان سر هم یکماه هم نمیشود و ۲۳ روزه سرهم می‌آید! حال که امروزه حج واجب ۳۰ روز به طول می انجامد! 

کتاب از نگاه معنوی ، و کلام نغز خالی نبود.
جلال بیشتر به بیان و توصیف شرایط اجتماعی ،  محیطی ، سیاسی و جغرافیایی اماکن پرداخته بود و مقایسه  و تطبیق آنها با صدر اسلام.

درکل خواندش خالی از لطف نیست.
برخی جاها حس میکردم جلال انقدر عمیق سخن میگویند و فکر میکند که من از درک آن ناتوانم   ، و میگذشتم.
کتاب از آن دسته کتابهایی بود که هرچند کم حجم بود اما در دستم کش آمد و به بدبختی و اجبار تمامش کردم.
خیلی از زبان کتاب لذت نبردم. میشود گفت اصلا! زبان بیان حلال در این کتاب با کتابهایی که پیش از این ازو خوانده بودم کاملا فرق میکرد، ثقیل بود و دشوار.
        

          از نشر دیگری خواندم
        

          قلمی به‌شدت جذاب، روایتی روون و پر از حس. نمی‌دونم چرا این اثر این‌قدر حس جالبی در من ایجاد کرد، ولی قطعاً کارشو خوب بلد بوده.