به نام خدا
یادداشت دیوارگذر اثر مارسل امه ترجمه اصغر نوری - ۲۱ مهر ۱۴۰۲

اول که دیوارگذر را خواندم از تخیل فوق‌العاده نویسنده شگفت‌زده شدم. انگاری از ساده‌ترین چیز ممکن داستان درآورده بود. البته سخت می‌شد به راحتی و بدون فکر به لایه‌های زیرین داستان رسید. وله مگر همین سرگرم‌کننده بودن داستان هدف کمی است؟
داستان دوم و سوم هم که «زمان‌» را سر دست گرفته بود و با آن بازی می‌کرد کمی جذاب آمد. اما نه مثل دیوارگذر. دوسه داستان‌کوتاه آخر به نظرم داستان‌هایی معمولی بود؛ بدون سوژه‌ای خاص یا روایت فوق‌العاده. گرچه بعضی‌ جاهایش واقعا معرکه بود.
          

            متاسفانه در زمان تمام کردن این کتاب، ریویو مربوطه را ننوشتم اما اگر بخواهم از آنچه در ذهنم مانده بنویسم، باید بگوبم مارسل امه شاید همان نویسنده‌ای باشد که میتواند هر آدمی را به حال و هوای کتاب خواندن سوق دهد. داستان دیوارگذر اول داستان این کتاب و نمونه ای بارز از انسان مدرن است، آدمی درگیر و دار اثبات خودش و گیجی نشناختن توانمندی‌اش
داستان های مربوط به محدودیت های زمان، خرید و فروش زمان، همگی به گونه‌ای کمدی تلخ ولی گرم بودند
میتوانستی تک تک افراد را باور کنی، کنارشان بنشینی و درنهایت درحالی که سری به نشانه تاسف تکان میدهی برای اوضاع حاکم بخندی
          

            کتاب شامل ۵ داستان است که همه‌ی آن‌ها جذاب و گیرا هستند. داستان‌های کارت و دیوار گذر به ترتیب (از نظر من) بهترین این مجموعه بودند.
این نویسنده فرانسوی با چیره‌دستی فانتزی و واقعیت را با هم ادغام می‌کند. طنز گزنده ویژگی مهم این داستان‌هاست که هم بر جذابیت اثر می‌افزاید و هم آدمی را به فکر وامی‌دارد.
          

            موضوع و ایده‌ی داستان‌ها به نظرم خیلی جالب و بدیع بودند ولی نحوه‌ی روایتش خیلی به دلم ننشست شاید یک نویسنده‌ی دیگر(دقیقاً نمی‌دونم کی) همین‌ها رو می‌نوشت بهتر می‌شد
توی همه‌ی داستان ها(به جز ضرب المثل) یه تخیلی وجود داشت که البته باعث نمی‌شد این کتاب فانتزی تلقی بشه.
داستان اول دیوار گذر رو قبلاً یکی برام تعریف کرده بود با این حال پایان قابل حدسی داشت که از روی جلد کتاب هم می‌شد فهمید ولی تخیل نویسنده رو دوست داشتم می‌تونست به این موضوع بیشتر بپردازه.
داستان کارت و حکم که به نوعی بازی با زمان بود هم جالب بودند مخصوصاً قسمت‌های جالبی که توی کارت بود
داستان ضرب المثل می‌تونستم همچین پدری رو به طور ملموس تصور کنم و جمله‌ای که آخر داستان گفت واقعاً طنز سیاهی بود که پشت جلد کتاب درباره‌ی آثار امه نوشته شده است.
داستان آخر هم به نظرم خیلی معمولی بود
          

            چقدر خوب بود!
خیلی با این اثر ارتباط بر قرار کردم. من یکی با رمان و داستان کم ارتباط بر قرار می‌کنم، اما این اثر واقعا درگیر کننده بود. پر از حس بود. جزئیات بجا داشت، البته گاها به ضرورت داستان کوتاه اثر از اجمال زیادی  در عذاب بود. رئالیسم جادويیِ اثر باور پذیر بود.
یکی از عناصر تحسین برانگیز این اثر برای من کلیشه‌وار نبودن طنز آن است. اجازه بدهید منظور خودم از کلیشه‌واری را شفاف کنم. منظورم شوخی‌های مبتذل و دم دستی نیست. هر اثر طنزی بالاخره یا بیشتر طنز موقعیت دارد یا طنز بازی زبانی یا... خلاصه اغلب آثار طنز معمولا بر یکی از این شرایط طنازانه دست می‌گذارند، اما در داستان‌های کتاب دیوار گذر، بیشتر 3 داستان نخست، انحاء مختلفی از طنز مشهود بود. 
در عین حال امه در دو داستان آخر نشان داد خارج از طنز هم متبحر است و چقدر پایان داستانِ آخِر، چکمه‌های هفت فرسخی، جذاب تمام شد. جزو معدود دفعاتی بود که یک موقعیت جادویی در فضای رئالِ داستان برای من باور پذیر بود و لبخندزنان کتاب را بستم. 
ترجمه‌ی کتاب هم واقعا خوب بود. مترجم فهمیده‌بود چه چیزی را دارد ترجمه می‌کند و لطائف و کنایه‌های اثر را خوب به فارسی منتقل کرده‌بود. به عنوان مخاطب فارسی ترجمه ایراد فاحشی نداشت.

در ادامه نوشته‌های در حین مطالعه‌ی کتاب را می‌آورم:

{داستان اول: دیوار گذر}
"خیلی طنز جذابی داشت، لبخندها و بعضا خنده‌های دلنشینی بر دلم نشست! سر داستان دیوار گذر."

{داستان دوم: کارت} 
"حتی این یکی داستانِ کوتاه، کارت، از دیوار گذر هم بهتر بود.
این داستان، طنزِ موقعیت داشت. طنزی که ذهن خود آدم تداعی کنه آن میزانسن طنز را هم داشت. طنزی داشت که در عین فشار خوردن آدم لبخند بزنه و...
فکر نمی‌کردم با داستان کوتاه طنز انقدر ارتباط بگیرم.
ترجمه هم خوب بود تا اینجا به نظرم. "

{داستان سوم: حکم}
داستان بعدی، حکم، نسبت به دو داستان قبلی طنز کمتری داشت، اما روایتگری قوی‌تری داشت و پیرنگ داستان واقعا بهتر بود. عجب پاراگراف آخر خوبی داشت. پایان خوب نوشتن هم هنری است. حتی یکسری حربه‌های ویراستاری متن هم در راستای پایان داستان بود. 
چقدر این مارسل امه خوب با زمان و مفهومش بازی می‌کنه.
 ترجمه هم خوبه واقعا. من که بدی ندیدم ازش!

{داستان چهارم: ضرب المثل}
این یکی داستان خیلی تلخ بود، اما باز هم عجب پایانی داشت. البته کلا این آقای امه نمی‌تونه  آدم را به خنده نندازه. تو جمله‌ی آخر این داستان هم زهرِ طنز خودش رو ریخت...
در ضمن، این امه چه خوب دیالوگ می‌نویسه. الکی نیست که انگار نمایشنامه‌‌نویس خوبی هم بوده. یعنی منولوگی که سر میز ناهارخوری برای پدر، رئیس بدخلق، نوشته بود عالی بود. و اون رفت‌وآمد دیالوگ‌های آخر داستان، خوب بود واقعا.

بازم می‌گم ترجمه‌اش خیلی خوبه. به ایزد تعالی بدی ندیدم ازش!

{داستان پنجم: چکمه‌های هفت فرسخی}
این متن را پس از پایان کتاب و در مورد داستان آخر می‌نویسم.
کاراکتر فروشنده‌ی سمساری عجب دیوانه‌ی عجیبِ باورپذیری بود. جا داشت در این داستان جزئیات بیشتری در راستای انتقال احساسات بیان می‌شد و نویسنده از توانایی‌های خودش در دیالوگ‌نویسی بیشتر استفاده می‌کرد، اما فکر کنم ضرورت مختصر نویسی باعث شد نویسنده بعضا تند تند تلاش کند پیرنگ داستان را پیش‌ببرد تا اینکه با جزئیات خود تاثیرگذاری اثر را بالا ببرد.
ولی با این داستان هم حال کردم.
حس خوبی داشت مطالعه‌ی این 5 داستانِ عزیز. 
          

            کتاب از پنج تا داستان کوتاه تشکیل شده که سعی میکنم در مورد هر کدوم توضیحی جزئی بدم.

داستان دیوار گذر:مردی به نام دتیول که در شهر مونتمار زندگی می کرد ،متوجه میشه که از استعداد غیرعادی عبور از دیوارها برخوردار هست.وقتی به پزشک مراجعه میکنه،پزشک علتش رو خستگی مفرط دتیول تشخیص میده و براش دارو تجویز می کنه.اما دتیول از خوردن دارو خودداری میکنه و از این به بعد شاهد حوادث غیرعادی در زندگی ذتیول هستیم.داستان مایه هایی از طنز و کمدی رو داره و بر پایه رئالیسم جادویی نوشته شده ،ایده داستان خیلی خوب بود اما پرداخت برای من ضعیف بود و اتفاق ها قابل پیشبینی بود،اما تبدیل شدن دتیول رو از منشی ای ترسو به اسطوره ای که مردم در موردش حرف بزنن رو دوست داشتم و اون میلش به دیده شدن و تبدیل از یک شخصیت ضعیف به قوی ،طوری که خودش رو لو داد.

داستان کارت: داستان از جایی شروع میشه که دولت بخاطر قحطی تصمیم میگیره افرادی که نقش مهمی در اجتماع ندارند مثل بیکارها،سالخورده ها و بازنشسته ها رو از بین ببره ،و کارتی رو توزیع میکنه که افراد برحسب مفید بود حق دارند روزهایی رو زندگی کنن و هر کسی سخت به دنبال ارتقا رتبه و زندگی بیشتر هست،یک جایی نویسنده متوجه میشه خودش هم باید روزهای کمی رو زندگی کنه و ضربه ای که میخوره خیلی برای من جالب بود،فضای داستان اون رو به سمت داستان های دیستوپیایی و آخرالزمانی میبره و باز هم سبک نویسنده رئالیسم جادویی هست.

داستان سوم حکم تفاوت چندانی با داستان دوم نداره ،بر پایه رئالیسم جادویی و فضای دیستوپیایی و فانتزی نوشته شده،مردم از جنگ خسته شدن و دلتنگ زندگی عادی قبل از جنگ هستن و دولت ها که نمی تونن جنگ رو متوقف کنن تصمیم می گیرن زمان رو هفده سال به جلو حرکت بدن...

داستان ضرب المثل در مورد پدری مستبد و سرسخت به نام مسیو ژاکوتن هست که تصمیم داره سرمیز شام کاندید شدن خودش رو برای نشان برگ نخل آکادمی به خانوادش اطلاع بده ،اما وقتی میبینه جو مسرت بخش نیست،دچار هویت قربانی میشه و احساس میکنه همه اعضای خانواده ازش سواستفاده میکنن و خشمش رو روی پسرش فرافکنی میکنه.داستان کاملا واقع گرا هست و فکر میکنم از بعد روانشناختی حرف های زیادی برای گفتن داره.

داستان چکمه های هفت فرسخی،در مورد کودکانی هست که برای به دست آوردن یک چکمه جادویی با هم رقابت میکنن و درنهایت همه راهی بیمارستان می شن،داستان کاملا واقع گرا هست فقط لخر داستان عنصر خیال اضافه میشه تا از تلخی ش کم کنه.
از داستان لذت بردم،از فانتزی و کمدی بودنش.

قسمت های مورد علاقم از کتاب:

.
 آدم هرگز نمی تونه خودخواهی انسان ها رو از بیخ و بن از بین ببره 

.
سایه ای شکننده بود ،با چهره ای تکیده و آکنده از اندوه.از آن دست آدم ها که بدبختی و حقارتشان شبیه صدقه ی تقدیر است‌. انگار ادامه حیاتشان به خاطر سهم کوچکی است که از شور حیات برده اند.

.
شیفتگی شان تقریبا وصف ناپذیر بود،شبیه رویابی دلپذیر که آدم در آن،لحظه به لحظه ،نسبت به زندگی ای که در انتظار اوست،آگاهی رنج آوری پیدا می کند.
          

            مجموعه‌ی پنج داستان کوتاه که دوتای اول مایه‌های طنز بیش‌تری داشتند. برخلاف دوره‌ی نگارش (جنگ جهانی دوم)، داستان‌ها از سطحی‌زدگی و احساساتی‌گرایی افراطی و تحلیل‌های هیجانی نسبت به انسان به‌دورند و جای این نوع ادبیات تاریخ‌مصرف‌دار را، سنجش پخته‌تری از ضعف‌ها گرفته‌است. 
به‌نظرم یکی از موتیف‌های اصلی سه داستان اول وابستگی آدم به نظم و عادت است و ضعف او در اصلاح عادات، علارغم توانمندی او، و به‌دور از افراطی‌گری.
دو داستان پایانی دارای شخصیت‌هایی هستند که سخاوت و راستی ساده‌شان در برابر طمع و ریاکاری دیگران کیفیتی ستاره‌گون در شبی تاریک را دارد. یک جور احساس امید ممکن و واقعی ایجاد می‌کردند، نه توهمی یا خیالی. توصیفات به‌اندازه هم بعضا موجد تصاویر زنده و سرشار می‌شد.

          

            نوشته ای سراسر طنز و تلخ. محتوایی سوررئال و درعین حال اجتماعی، گویی خاطره‌ای که سال ها بود فراموش کرده بودی را شخصی به شکل داستان برایت تعریف کند.
از میان دیوارها بگذری و به طمع هیجان بیشتر باشی.
مانند کودکی غمگین در حسرت آرزو ها باشی، روزهای زندگی ات را بشماری و از حجم پوچ بودن خیلی از روزهایت خنده‌ات بگیرد و در عین حال به دنبال فرار و رسیدن به زندگی باشی.
دیوار گذر میتواند شروعی باشد برای علاقه‌ای طولانی مدت به آثار مارسل امه.
          

            ۳ستاره براش کمه و ۴ستاره هم زیاد!
پنج داستان کوتاه که؛ 
سه داستان اول، دیوارگذر و کارت و حکم رئال جادویی بودن.
دو داستان بعدی، ضرب‌المثل و چکمه‌ی هفت‌فرسخی رئال بودن.
خلاصه‌ی این پنج داستان، همه‌جا پیدا میشه، اما دریغ از یک نقد و تحلیل درست و حسابی! چون داستان‌ها تخیلی و پر از نماد بودن، لازم داشتم کسایی‌که عاشق کتاب شدن، برداشت‌شون رو از هر داستان بنویسن، تا بیشتر بتونم با داستان‌ها ارتباط بگیرم اما حیف!!
ترجمه‌ی خوبی نداشت، تعجب می‌کنم چطور عده‌ای ازش تعریف کردن، اصلا روان نبود!
داستان کارت و حکم رو واقعا دوست داشتم، احتمالا شما هم این دوتارو بیشتر از بقیه دوس داشته باشین. چون این مجموعه داستان رو بخاطر ارتباطش با جنگ جهانی دوم خوندم و اتفاقا همین دو داستان بیشترین ارتباط رو داشتن. خلاقیت نویسنده تحسین‌برانگیز بود. 
اما سه داستان دیگه معمولی بودن. شاید هم بخاطر ترجمه نامأنوس کتاب، معمولی به‌نظر می‌رسیدن!