دقیقا یادم نیست هرس را کی خواندم. هرس کار دوم خانم نویسنده اثر که موفق هم از آب درآمده. به نظرم به کاری می گویند موفق که نویسنده با تکنیک و پیرنگ درست به هدفش برسد و خانم مرعشی این کار را انجام داده. درباره ی نوشتن و تکنیک کتاب، یادداشت های خوبی نوشته شده و من زیاده نگویم. منتهی یک چیزی را باید نسبت به کتاب بدانید تا تکلیفتان روشن شود‌‌‌. هرس سیاه است، به سیاهی چادر شخصیت زن داستان، نوال. غبارگرفته به اندازه ی گرد و خاکِ همیشگی خوزستان. به تعبیر من و خیلی ها کتاب ضدجنگ است. بیش از اندازه ضدجنگ. پس قرار نیست با یک اثر دفاع مقدس مواجه شوید. قرار نیست با قهرمان و  پیروزی و رشادت و شهادت مواجه شوید. کتاب بخشی از جنگ را روایت می کند، نه همه ی آن را. خانم مرعشی روی بخشی دست گذاشته که مخاطب مطمئن شود جنگ هیچ زیبایی ندارد. هر چند شاید با ذائقه ی من نسازد. با ذائقه ای که با پرداخت به قهرمان های جنگ تحمیلی و سلوکی که آوینی از جنگ  انتظار دارد.
اما شما کتاب را بردارید، بخوانید، همراهش شوید و از جنگ بیزار شوید.
        

          فکر نمی‌کردم اینقدر قوی و عمیق باشه. هم نشینی لطافت، زنانگی، مادری با جنگ، خون و مرگ. نویسنده با قدرتمندی تمام این هم‌نشینی رو قلم زده.
زاویه‌ای که برای نگاه کردن به جنگ انتخاب شده، نقطه قوت کار هست.
برخلاف اسم نچسب کتاب، کار خوبی از آب در آمده. 
من  از خواندنش لذت  بردم.
        

          چون رمان پاییز فصل آخر سال است رو دوست داشتم، دومین رمان خانم مرعشی رو هم تهیه کردم، قلم ایشون واقعا جالبه. این داستان خیلی خوش خوان و جذاب بود. انقدر جزئیات درش بود که راحت میتونید تصویرسازی کنید و روند داستان رو مثل فیلم تو ذهنتون پیش ببرید! اتفاقات گذشته و حالِ داستان اکثرا در یک فصل بیان شده بود ( یعنی مثلا یه پاراگراف راجع به حال بود پاراگراف بعدی راجع به گذشته) من اینو دوست داشتم، اینکه یکم از پاراگراف رو بخونی تا کشف کنی راجع به چه زمانی داره حرف میزنه.
در کل ارزش خوندن داره. تعداد صفحاتشم کمه و اگه درگیر داستانش بشید خیلی زود تموم میشه.
        

          "نوشیدن زهر جذاب" تعبیر دقیقی است که یکی از دوستان #حلقه_کتابخوانی_مبنا در وصف این کتاب به کار برد.
قلم گیرای نویسنده و تصویرسازی‌های دقیق، آنقدری کشش دارد که مخاطب را پای کتابش بنشاند؛ اما فضای سراسر سرد، سیاه، تلخ و تاریک داستان، ناامیدی عمیقی را در جان انسان باقی می‌گذارد.
مطالعه‌ی این کتاب را به کسانی که شرایطی مشابه شرایط اکنونم دارند به هیچ وجه توصیه نمی‌کنم.
تولد فرزند و دست و پنجه نرم کردن با ریزعلامت‌های افسردگی فرصت مناسبی برای برقراری ارتباط با چنین اثری نیست.
        

          دومین رمان خانم مرعشی، اولین رمانی ست که خواندم از ایشان!
نکته اول اینکه این کتاب جزو ژانر ادبیات جنگ نیست. این کتاب یک رمان ( ضد جنگ ) است با تمام وجود! قلم مرعشی زیباست. آدم را زنجیر می‌کند و تا آخر داستان میکشدش. 
دوست ندارم ذره ای از محتوای داستان را بگویم. شما هم نخوانید اگر به چشمتان خورد! فقط با خواندن کتاب، این کنجکاوی تان را سیراب کنید. این پیشنهاد من است البته...
اما از دریچه فنی، تعلیق داستان بسیار خوب بود و تا فصل آخر با شدت و قدرت ادامه داشت. غافلگیری نداشت زیاد. اما عنصر تعلیق را بسیار استفاده کرده بود مرعشی در این رمان.
شخصیت پردازی ها فوق العاده، بسیار قوی، بسیار چشم‌گیر و مبهوت کننده بود. شخصیت پردازی نوال و رسول هم اوج درخشش این تکنیک بود در این رمان. 
توصیف ها خوب و نه عالی. فضاسازی ها هم در حد متوسط بود. می‌شد خیلی بهتر فضاسازی کرد البته حجم کتاب در این صورت بیشتر می‌شد، بنظرم ارزشش را داشت. 
دیالوگ نویسی مرعشی هم قابل تحسین بود. درونمایه همانطور که اشاره شد، درونمایه ای ضد جنگ است و اینجا، در این رمان، قداست جنگ کنار زده شده است. قداست مردگان جنگ کنار گذاشته شده است. شهید و شهادت غریبه اند با این کتاب. و این، کار خانم مرعشی را بسیار سطح بالا می‌برد و در بهبود کیفیت رمان اثری چشم گیر می‌گذارد. نگاهی واقع بینانه به لجنزاری به نام جنگ!
در خواندنش تأخیر نکنید دوستان.
        

          این همه گیرایی و کشش در این کتاب شگفت انگیز است.
تعلیق ها در اوج
فضاسازی در حد فیلم سینمایی
تکنیک های نوشتاری نشان از مهارت نویسنده
رفت و برگشت ها به گذشته و حال، بجا و بدون هیچ آزار خواننده است.
داستان مربوط به سال های بعد از جنگ است. در خرمشهرِ خونین شهر.
در یک خانواده ی پسر دوست، شرهان پسر خانواده در بمباران شهید می شود.
شهید که نه. در نظر نویسنده شهیدی وجود ندارد. همه مُرده اند. همه مردان شهر مُرده اند.
قصه به گونه ای تلخ و غم انگیز است که اگر اوج و فرود و اتفاقات معماوار نبود محال بود کتاب را ادامه بدهم.
مصیبت در کلمات و جملات کتاب عیان است.
می‌بینیم که مصیبت چگونه انسان را پیر می کند.
رسولِ داستان، از مصیبت رو به پیری زود رس آورده. قد خم کرده و چروکیده شده.
هَرس جزو کتاب های ضد جنگ است. 
نسیم مرعشی دفاع ۸ ساله را جنگ می بیند، دفاع نمی بیند.
اشتباه نویسندگان ضدجنگ نویسِ ایرانی همین‌جاست.
جنگ ارزش نیست، دفاع ارزش است.
جنگ ناامیدی و افسردگی می آورد. دفاع اما با آن همه بلا و فقدانش امید آفرین است.
آدم‌ها منفعل و مغلوب و غیر متعهد نشان داده شده اند.
هیچ نقطه روشنی در داستان نیست. امید نیست.
و این بینش سست نویسنده است که، اسم شهید، در داستان مرده هست و اسم آزاده، اسیر!
        

          نسیبه گفت  : «توی جنگ جنازه‌ی یه بچه رو دادم به مادرش. دستش نبود. مادرش جنازه‌یه دید. نشست رو خاکا. گفت بچه‌م غصه میخوره بی‌دست. فقط می‌گفت دستشه پیدا کن.  صورتش یادم نمی‌ره. چشماش هم. برگشتم سردخونه‌ی بیمارستان. یه دستی پیدا کردم. نمی‌دونستم مال کیه. پیچیدمش تو پارچه و بردم گذاشتم تو بغل مادرش. دستمه بوسید، جنازه‌شه برداشت رفت. فرداش که بیدار شدم صورتم ئی ‌طور بود.»
نوال نگاه کرد به صورت نسیبه. ماه‌گرفتگی‌اش انگار جای سیلی دستی خونی بود که به صورتش زده باشند. گفت«از جنگ نگو. باید جنگ یادم بره.»
-از متن کتاب-

قصه داستان شاید قصه‌ی همین «باید» است. مرد فرزند مرده‌ای که گمان می‌کند «باید» گذشته را پشت سر بگذارد و زنی که نمی‌تواند صداهای گذشته را نبیند، نشنود..
در جایی عاقله زنی به مرد می‌گوید  : « زن نباید ببینه بچه‌هاش مرده‌ن، خونه‌اش رمبیده، زمینش پوکیده. مردا برن زمینا بمونن. ما آدم نیستیم رسول. برده‌مون ته‌ته سیاهیه نشون‌مون دادن و آورده‌ن‌مون زمین. ما از جهنم برگشته‌یم. نگاه‌مون کن؛ ما مرده‌یم. »

قصه باور کردن این مرد و پذیرفتن این حقیقت زندگی‌اش است: که بعد از جنگ هیچ‌چیز به حالت قبلش بر نمی‌گردد.
پذیرفتن این حقیقت که نیمی از سال عفرا پیش عمران است و مادرش می‌گرید و پاییز و زمستان لاجرم سهم زندگان می‌شود.
        

          هرس دومين كتاب نسيم مرعشى است. كتابى هولناك در زمينه جنگ كه به بعد ويرانگر جنگ پرداخته. 
توصيفات، شروع ها و پايان هاى هر بخش فوق العاده است، كتاب از نظر تكنيكى معركه است و جاى هيچ اما و اگرى نمى گذارد اما پر از سياهى، تلخى، غم و اندوه هم هست.
جنگ اگرچه ويرانگر هم هست اما به معناى آن نيست كه انسان بايد اميدش را از دست بدهد، به معناى آن نيست كه انسان دست از تلاش براى زندگى و شروع دوباره بر دارد. اما اين داستان يك منيت را به تصوير كشيد كه نوال جز خودش هيچ كس را نمى ديد. نوال بعد از جنگ هم خودش را به تباهى برد هم زندگى همسر و فرزندانش را دچار مشكلاتى جبران نشدنى كرد.
        

          داستان جنگ باید مثل خود جنگ باشد: قدرتمند، تلخ و ویرانگر. هرس همه این ویژگی‌ها را دارد. 

تصادفا مطالعه این کتاب همزمان شد با وقایع این روزهای خرمشهر.
خرمشهر مثل نوال هرس است. که با جنگ ویران شد و دیگر به پیش از جنگش بازنگشت.
لعنت به جنگ که با هیچ قطعنامه و صلح و آتش بسی تمام نمی‌شود.
        

          هرس، دومین رمان نسیم مرعشی، قصه‌گوی خانواده‌ای ست که پس از گذراندن حوادثی (و به طور خاص حادثه‌ای) متلاشی شده، توان ترمیم و بازیابی خود را ندارد و به عبارتی، دیگر خانواده نیست. داستان از هفده سال پس از جنگ، در جنوب کشور آغاز می‌شود؛ جایی که قاعدتا باید نقطه‌ی پایان رنج‌ها و شروعی بر یافتن حیات دوباره باشد اما جنگ بی‌رحم‌تر از این‌ها ست. طی داستان هر کدام از شخصیت‌ها به نوعی تلاش می‌کند تا در حد توان خود تن رنجور زندگی/نازندگی نوال و رسول (کاراکترهای اصلی ماجرا) را از منجلاب بیرون بکشد ولی هر دست ضعیف‌تر از آن است که موفق شود و به این ترتیب شاهد زوال یک رابطه هستیم. هر چند این روایت تاریک و سیاه است اما زبان نرم راوی و سکونی که در فضای هرس جاری ست آن را تلطیف می‌کند.
مرعشی با شناخت خوبی که از جغرافیای خوزستان و خرمشهر دارد دست خواننده را می‌گیرد و انگار با تسلطی که بر زبان، گویش، بافت و اتمسفر مردم آن خطه دارد حین تعریف داستان در گوش مخاطب زمزمه می‌کند که: «از قرار گرفتن در دل فرهنگی کمترآشنا نترس. من کنارت هستم.» همچنین برای ایجاد فضای مناسب، تصاویر خلاقانه و باظرافت ساخته شده‌اند اما به نظر می‌رسد در میانه‌های کتاب، نوسنده رشته‌ی توصیف را از دست می‌دهد و به دام اطناب می‌افتد که همین خواننده را خسته و از ادامه مأیوس می‌کند. در این رمان دو خط داستانی هست؛ یکی ماجرای حمله‌ی‌ عراق به ایران و خرمشهر و از دست رفتن زندگی، پسر، پدر و مردهای زندگی نوال و ماجراهای بعد از آن و دیگری داستان جستجوی نوال توسط رسول، پس از شش سال و بعد از مرگ دخترشان تهانی. با وجود پرش‌های متعدد زمانی و رفت و برگشت‌هایی که مدام صورت می‌گیرد گرهی در داستان به وجود نمی‌آید و برخلاف تعداد زیادی از قصه‌ها، خواننده در هیچ کجای هرس گم نمی‌شود.
درمورد این رمان نکته‌ای که ذهنم را درگیر کرد این بود که چرا هیچ‌کس از آن «واقعه‌ی مهیب» هیچ چیز نمی‌گوید؟ چرا هیچ توضیح یا خاطره‌ای در هیچ کجای داستان گفته نمی‌شود؟ آخر یک هو و بی‌دلیل که کسی زار و زندگی‌اش را، شوهرش را، بچه‌هایش را ول نمی‌کند برود به امان خدا! تقریبا تا یک‌سوم دوم کتاب این سوال یقه‌ام را گرفته بود و شاید اجازه نمی‌داد آن طور که باید وقایع را هضم کنم، اما بعد فهمیدم عمدی در این بی‌خبر نگه داشتن خواننده وجود داشته. آن طور که من فهمیدم، آن حادثه‌ی بزرگ و کلید اصلی را از قصد لای کلمات گم شده تا ما هم‌راه و هم‌قدم با رسول قفل را باز نکنیم! رسول سعی می‌کند خاطره‌ی شرهان را از ذهن نوال کم‌رنگ یا پاک کند، گویی ما هم در ذهن رسول رندگی می‌کنیم و مجبور ایم به نادیده گرفتن آن «چیز» اصلی و در نهایت موفق هم نمی‌شویم.
رمان هرس مرثیه‌ای برای سه نسل از آدم‌هاست که جنگ بر زندگی آن‌ها تاثیر عمیق و غریبی گذاشته. نسل اول آدم‌هایی مثل مادر رسول و ام عقیل که در دوران کهن‌سالی با جنگ رو به رو شده‌اند، نسل دوم که رسول و نوال هستند و نسل آخر فرزندانشان مهزیار، امل، نسیبه و تهانی اند که آثار جنگ زندگی آن‌ها را هم کاملا تحت تاثیر قرار داده است.

+ام ‌ضیا گفت: «امیدت برا ئی زندگی زیاده رسول. ما نفرین شده‌یم. یه چیزاییه آدم نباید ببینه. زن نباید ببینه بچه‌هاش مرده‌ن، خونه‌ش رمبیده، زمینش پکیده. اگه دید نباید بمونه. باید بمیره. زندگی ئی‌طور نبوده که بچه‌ها برن مادرا بمونن. که مردا برن زمینا بمونن. ما آدم نیستیم رسول. برده‌ن‌مون ته ته سیاهیه نشون‌مون داده‌ن و آورده‌ن‌مون زمین. ما از جهنم برگشته‌یم. نگاهمون کن؛ ما مرده‌یم. خودمون، زمین‌مون، گاومیشامون؛ همه مرده‌یم. فقط راه می‌ریم.»


        

          من این کتاب خیلی دوست داشتم چون خیلی قشنگ نشون داد که چطور جنگ و از دست دادن عزیزانت میتونه روت تاثیر بزاره و هیچجوره به زندگی قبلیت نتونی برگردی 
به امید اینکه در هیچ جای دنیا دیگه جنگی شروع نشه🙏
        

          این اولین اثری بود که از خانم مرعشی خواندم. داستان با جزییاتی دقیق و فضاسازی دلنشین پیش رفت و تمام احساسات با صراحت و قوت بیان شد. 
ما از جنگ زیاد خواندیم اما هر اثری که به نحوی با جنگ ارتباط داشته باشد حرف تازه ای برای گفتن دارد و موجی از احساسات قوی را در مخاطب زنده می کند. دنیای بعد از جنگ، مردان و زنان بعد از جنگ، هزاران داستان دارند که هرس یکی از آن ها بود. خواندنش خالی از لطف نیست.
« یه چیزاییه آدم نباید ببینه. زن نباید ببینه بچه هاش مرده ن، خونه ش رمبیده، زمینش پکیده. اگه دید نباید بمونه. باید بمیره. زندگی ئی طور نبوده که بچه ها برن مادرا بمونن. که مردا برن زمینا بمونن. ما آدم نیستیم. بردنمون ته ته سیاهیه نشونمون دادن و آوردنمون زمین. ما از جهنم برگشتیم. »
        

          مهارت نویسنده در کتاب هرس نسبت به کتاب قبلی‌اش «پاییز فصل آخر سال است» پیشرفت قابل ملاحظه‌ و چشمگیری داشته و هدف نویسنده کاملا مشخص است .
این کتاب یکی از کتابهای خوب درزمینه ادبیات جنگ به شمار میرود.
        

          من اصلا کتاب رو دوست نداشتم بسیار غم انگیز و سیاه بود بعد از تمام کردنش تا چند روز نمیتونستم کتاب جدید شروع کنم.
        

          در این داستان، حوادث و مکان‎‌هایی که دیده نشده بود را در کنار توصیف‌های زنده، خلاق و تصویرسازی‌های بکر می‌بینیم که خواننده را به دنبال خود می‌کشاند. لهجه‌ای که در کتاب به کار رفته کمک می‌کند خواننده با شخصیت‌ها همراه شود و جغرافیای داستان را بهتر بشناسد. نویسنده، هر جا لازم بوده اطلاعات لازم و مفید را در اختیار خواننده گذاشته و خرده‌روایت‌ها را اضافه کرده است. او توانسته پایان داستان را لو ‌ندهد و لایه‌های پنهان شخصیت‌ها. و ناخودآگاه آدم‌ها به خصوص زن‌ها را کنکاش کند و صحنه‌های زیبا بیافریند.
        

          یک روایت تلخ از آسیب هایی که جنگ به یک خانواده زده. آسیب های جبران ناپذیر و بسیار تاثیر گذار
خانواده ای خرمشهری که مجبور به مهاجرت شدند اما مادر خانواده روح و خاطرات و جانش در خرمشهر جا مانده و حال خارج از آن جا به سختی زندگی می کند. و اتفاقات مختلف دیگری که این مصیبت و درد رو بیشتر و عمیق تر هم می کند
تصویر سازی ها و بیان همراه با گویش کتاب عالی بود.
        

          در داستان‌های #نسیم_مرعشی مکان و سرگذشت و سرنوشتش حرف‌ها در داستان دارد اگرچه شاید نه حرف اول و آخر. نقش تهران در «پاییز فصل آخر سال است» و داستان کوتاه «رود»، نقش استانبول در داستان  «حکایت مردی با دو چشم سرخ» و نقش خوزستان در داستان کوتاه «لگاح» و سرانجام رمان «هرس» نه فقط فضاسازی، که سرنوشت‌ساز است. مکانی که آن‌قدر زنده تصویر می‌شود که می‌تواند به «تجربه‌ی زیسته» خواننده اضافه شود.
تصویرهای شگفت و قدرتمند از دیگر ویژگی‌های اثر است، جایی آن اول‌ها که رسول به هور و دارالطلعه آمده گویی فیلمی قدرتمند با کادربندی‌های استادانه پیش چشمت به نمایش گذاشته‌اند و جایی آن اخرها که یکی به خرمشهر برگشته با تصویری رئال (بس که زنده و واقعی است) و سوررئال (بس که مرده و تلخ است) رو به رو می‌شوی که تا همیشه گوشه‌ای از ذهنت می‌ماند و شاید شبی کابوسش را ببینی و روزهایی همچون گله گاومیش‌های تکه پاره روی مغزت پا بکوبد و رژه برود.
هرس برخلاف آنچه دیگران نوشته‌اند تلخ نیست، زهردار است. همچون افعی بر جان آدم می‌پیچد تا خفه‌ات کند و بعد ناگهان ته یکی از فصل‌ها می‌بینی دردی تا بیخ استخوانت فرو رفته و جانت را گرفته است. به قول ابوتراب خسروی «حتما خواننده هم باید تحمل خواندن جمله‌ای که رعشه درد شلاقی را با خود حمل می‌کند داشته باشد.»
علاوه بر تصویرسازی و تلخی، بومی بودن داستان‌ و روایت‌گری چالش‌ها و مسائل اجتماعی را هم می‌توان به ویژگی‌های آثار مرعشی اضافه کرد. همچنین باید گفت علیرغم روایت‌های رفت و برگشتی و تو در تو در داستان «هرس» خواننده خط داستانی را گم نمی‌کند و سردرگم نمی‌شود که این هم نشانه توانمندتر شدن این داستان‌نویس معاصر است.
حضور توأمان تعلیق و شگفتی در «هرس» از دیگر ویژگی‌های این اثر است. اول با ضربه‌ رعشه‌آور حقیقتی گزنده شگفت‌زده می‌شوی، بعد دیگر هی می‌خوانی بفهمی وقتی فلان شخصیت این حقیقت را بفهمد تاب خواهد آورد یا شانه‌هایش خم خواهد شد؟ بعد آخر فصلی دیگر می‌فهمی که او اصلاً می‌دانسته است… از خیلی وقت پیش… حالا سؤالت می‌شود اینکه پس فلانی چرا رفت؟ و در آخرین جملات یک فصل دیگر پاسخ این پرسشت ضربه مرگبار بعدی است که میخکوبت می‌کند و کتاب را می‌بندی و ساعتی به در و دیوار خیره می‌مانی… 
اغلب وقتی نخستین اثر یک نویسنده تازه‌کار با استقبال رو به رو می‌شود دو خطر وجود دارد. یکی آنکه نویسنده محافظه‌کاری در پیش بگیرد و همان سبک را ادامه دهد تا موفقیتش را تضمین شده تصور کند و دیگری هم اینکه نویسنده از سرنوشت آثار بعدی بیم‌ناک باشد و دائم درگیری ذهنی‌اش این باشد که نکند اثر دوم به اندازه اثر قبلی خوب و موفق نباشد و همین موضوع باعث شود نویسنده در نوشتن محتاط و کم‌کار شود. خوشبختانه هیچ یک از این دو اتفاق در اثر دوم نسیم مرعشی رخ نداده و «هرس» علیرغم آنکه نسبت به «پاییز فصل آخر سال است» تجربه‌ای کاملاً متفاوت به شمار می‌رود اما با موفقیت هم رو به رو بوده است.
        

          کتاب هرس نوشته خانم #نسیم_مرعشی مربوط به روزگار مردمان جنوب، پس از جنگ است.
روزگاری که حتی از خود جنگ هم سخت تر است. آسیب‌های روحی پس از جنگ، خانه‌هایی که دیگر نیستند، زندگی که باید با تمام سختی ها دوباره سر پا شود.
هرس داستان زندگی رسول و نوال است. زوجی که در ابتدای جنگ در روزی بمباران شده بود پسر کوچکشان شهید می‌شود. اولین ضربه‌ی روحی به نوال وارد می‌شود. و پس از آن در سال‌های پس از جنگ نوال که حال روحی خوبی ندارد معتقد است که دیگر مردی وجود ندارد و همه‌ی مردها تمام شده‌اند. ولی نوزادی که در راه دارد نور امیدی در دل او می‌اندازد. ولی با به دنیا آمدن نوزاد دردسرهای و قصه‌ی اصلی شروع می‌شود. 
سیر داستان رفت و برگشت به گذشته و حال است. در حالی که داستان زمان حال به سر می‌برد با جرقه ای به گذشته می‌رویم و داستان گره گشایی می‌شود.
        

          «...آمار کشته های جنگ
همیشه غلط بوده است
هر گلوله
دونفر را از پا در می آورد
سرباز
و دختری که در سینه اش می‌تپد»
- با خواندن این رمان پیش‌ از همه چیز یاد این شعر از خانم مریم نظریان افتادم. که البته انگار اگر بعد از خواندن هرس بخواهیم این شعر را بنویسیم، باید بیش از این‌ها توجه کنیم، آمار کشته‌های جنگ بسیار اشتباه‌تر از این صحبت‌هاست خانم نظریان! جنگ می‌تواند تمامی افراد یک خانواده ۶ نفره را کشته باشد و در آمار تنها نام یکی از اعضای این خانواده به عنوان کشته نوشته شود. تا آخر‌های داستان من نمی‌توانستم ربط بین اسم رمان و داستان را بفهمم. تا آخر، زمانی که همه چیز تمام شد و همه چیز را برایم مرور کردم و به آن فکر کردم، بله جنگ زندگی‌ها را، خانواده‌ها را و خیلی چیزهای دیگر را هرس می‌کند. 
.
درباره داستان، باید بگویم کشش بسیار خوبی دارد. حتی به نظرم این رمان از رمان قبلی خانم مرعشی درخشان‌تر بود و استحقاق بیشتری برای بردن جایزه‌ی جلال را داشت. داستان چند گره اصلی در ذهن خواننده ایجاد می‌کند و به مرور و آرام آرام گره‌ها را باز می‌کند. چند صحنه‌ی فوق سینمایی و تراژدیک دارد، (مثل صحنه‌ی پاکسازی حیات از قورباغه‌ها و نگاه تهانی) و البته شاید تنها ایرادی که بتوانم بگیرم این باشد که لحظاتی که باید اوج داستان و باز شدن گره‌ها باشند آنچنان که باید، آدم را نمی‌گیرند و میخکوب نمی‌کنند‌. یک گره‌هایی هستند که شما از ‌ده‌ها صفحه قبل منتظر باز شدنشان هستید و لحظه به لحظه مشتاق می‌شوید اما درست آنجا که باید سرتان را داغ کند و چشمانتان را گرد کند از هیجان، خیلی آرام و با سر انگشت گره باز می‌شود و صد البته که باز هم چون گره‌ها قوی هستند، باز شدنشان لذت بخش است اما مورمور کننده نیست! البته که احتمالا این نقد سخت‌گیرانه‌ایست. 
.
نکته‌ی بسیار خوبی که درباره این رمان پسندیدم، تصویری نوشتن بود. بسیاری از صحنه‌ها کاملا تصویری و با جزئیاتی فوق‌العاده توصیف شده اند که شما را در آن جغرافیا، در آن پلان، در آن صحنه قرار می‌دهد. (تمام صحنه‌ی شب قبل از دیدار رسول با امل در بیابان، اینگونه بود.)
.
من این کتاب را بعد از کتاب دیگر خانم مرعشی، یعنی پاییز فصل آخر سال است خواندم و باید بگویم این تغییر در فرم، از اول شخص مفرد به سوم شخص دانای کل، از واگویه های شخصیت‌ها به تصویرگری داستان و روایت‌گری، بیش از پیش نشان از مهارت بالای نویسنده دارد. تحسین بر انگیز است!
.
و در آخر! خواندن این کتاب برایم مصائبی داشت، این کتاب را از کتابخانه طاقچه بی‌نهایت شروع کردم و بعد وقتی تقریبا به یک چهارم نهایی کتاب رسیده بودم، این کتاب از بخش بینهایت طاقچه حذف شد! پس من هم کم نیاوردم و از فیدیبو اشتراک گرفتم و ادامه‌اش دادم تا تمام شد اما امروز که چک می‌کردم دیدم از فیدیبو پلاس هم حذف شده است! :)) آقای نشر چشمه! ای‌کاش در این وضع گسترش روز افزون کتاب‌نخوانی، شما حداقل اینگونه اوضاع را بدتر نکنید. همین.